Vücudun orkestra şefi olarak tanımlanan tiroit, boynun ön kısmında adem elmasının çabucak altında bulunan küçük kelebek halinde bir salgı bezidir. Beden işlevlerine dayanak olmak için tiroit hormonları üretir. Kanda dolaşan bu hormonlar da metabolizma, büyüme ve gelişme, kalp atış suratı, üreme, beden ısısı ve ruh hali üzere birçok değerli beden işlevini denetim altında meblağ.
Ancak tiroit hormonları birtakım nedenlerle az ya da fazla salgılandığında fizikî, zihinsel ve duygusal yakınmaların ortaya çıktığını belirten İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk, tedavi edilmediği takdirde önemli sıhhat sıkıntılarına yol açan tiroit hastalıklarıyla ilgili bilinmesi gerekenleri şöyle anlattı.
İç Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Osman Erk
TİROİT BEZİ NASIL ÇALIŞIR?
Tiroit bezi T4 ve T3 ismi verilen iki hormonu üretir ve salgılar. Her iki hormon da kanda dolaşır ve metabolizmayı düzenlemeye yardımcı olur. T4 hormonunun ölçüsü, beyinde bulunan ve salgı bezlerinin denetiminden sorumlu olan hipofiz bezi tarafından TSH (tiroid uyarıcı hormon) ismi verilen bir hormon tarafından belirlenir. Hipofiz bezi tiroidin uygun ölçüde T4 üretmesini sağlamak için ya daha fazla ya da daha az TSH üretir. Böylelikle beden fonksiyonlarını gerçekleştirmek için gerekli olan istikrar kurulmuş olur.
VÜCUTTAKİ GÖREVLERİ
Tiroit hormonları organizmadaki bütün sistemleri tesirler, bütün beden dokularının metabolik aktivitesini artırır. Büyüme ve gelişme üzerinde değerli tesirleri vardır. Tiroit hormonu eksikliğinde beden ve kemik gelişimi geri kalır, kemikleşme kusurlu oluşur. Tiroit hormonlarının hudut sistemindeki tesiri de kıymetlidir. Anne karnında yahut doğumdan sonra tiroit hormonu eksikliği beyin ve zeka gelişimini mahzurlar. Bu hormonların kalp ve deveran sisteminde de değerli tesirleri vardır. Kalbin olağan olarak çalışması ve kan akımını sağlayabilmesi için tiroit hormonlarına gereksinim vardır. Tiroit hormonları, karbonhidrat ve yağ metabolizmasını da düzenleyerek kilo denetimini takviyeler; kan glikoz, kolesterol, trigliserit seviyelerinin olağan aralıklarda olmasını sağlar.
İŞTE TİROİT HASTALIKLARI
Tiroidin ya çok fazla ya da gereğince salgılanmadığı durumlarda ortaya çıkan hastalıklar şöyle sıralanabilir:
Hipotiroidi
En yaygın tiroit hastalığıdır ve tiroidin az çalışması nedeniyle ortaya çıkar. Çoklukla Hashimoto hastalığı yahut otoimmün tiroidit olarak bilinen bir otoimmün karşılıktan kaynaklanır. Tüm otoimmün hastalıklarda olduğu üzere, beden ezkaza kendi dokularını bir istilacı olarak tanımlar ve organ yok olana kadar onlara saldırır. Bu kronik akın tiroidin, bedenin düzgün çalışmasını sağlamak için gerekli olan T3 ve T4 hormonlarını kâfi seviyede salgılamasını mahzurlar. Bu hormonların eksikliği kilo alımına, kısırlığa, yorgunluğa, kabızlığa, cilt-saç kuruluğuna, üşümeye ve konsantrasyon zahmetine neden olabilir. Hashimoto bayanlarda daha fazla görülür ve çoklukla orta yaşlarda ortaya çıkar.
Hipertiroidi
Tiroit bezinin çok çalışmasıyla gereğinden fazla hormon salgılamasıdır. Zehirli guatr olarak bilinir. Vakitle tiroit bezi büyüyebilir ve guatr görülebilir. Nodüller, tiroidit, çok iyot alımı, Graves hastalığı hipertiroidiye neden olabilir. Kalp çarpıntısı, yüksek tansiyon, terleme, kaşıntı, çabuk yorulma, çok sonluluk, gözlerde öne fırlama, uykusuzluk haline ve çok iştah olmasına karşın kilo kaybına yol açabilir.
Guatr
Tiroit bezinin olağandışı büyümesini tabir eder. Bu rahatsızlık genel olarak çok önemli değildir fakat uzman bir tabip tarafından denetim edilmelidir.
Tiroidit
Tiroit bezinin bilinmeyen nedenle iltihaplanmasıdır. Bu iltihaplanma, tiroit bezinin işlevlerini etkileyebilir ve bezin çok (hipertiroidizm) ya da yetersiz (hipotiroidizm) çalışmasına neden olabilir. En sık rastlanan çeşitleri, otoimmun bir hastalık olan ve tiroidin az çalışmasına neden olan Haşimoto (Hashimoto) hastalığı, ateşli bir üst teneffüs yolu enfeksiyonu üzere başlayan ve tiroit bezinde ağrılı bir büyümeye yol açan subakut tiroit ve ağrısız tiroidittir.
Tiroit nodülü
Tiroit dokusu içinde oluşan farklı yapıda ve değişik büyüklüklerde olabilen olağandışı yumrular yahut kitlelerdir. Bunların büyük kısmı zararsız ve âlâ huyludur. Fakat tertipli takip edilmeleri gerekir.
Tiroit kanseri
Tiroiddeki hücreler değişip çoğaldığında ve kanserli hücreler, nodül yahut büyüme oluşturduğunda ortaya çıkar. Tedavi edilmezse bu kanserli nodüller lenf düğümlerine, etraf dokulara ve kan sirkülasyonuna yayılabilir.
DiKKAT!
Toplumumuzda yaygın görülen tiroit hastalıklarının yol açtığı belirtiler bazen öteki nedenlere bağlanarak bazen de ihmal edilerek hastalığı atlamaya, teşhis ve tedavisinde gecikmelere neden olabilir. Meğer bu hastalıklar kolay bir kan testiyle çarçabuk teşhis edilebilir.