İŞGAL İLE GELEN YIKIM
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in ‘Kiev’i Nazi’lerden temizleme’ söylemiyle başlattığı ‘özel askeri operasyon’ bugün altıncı ayını tamamladı. Devam eden savaş şehirleri enkaz yığınına çevirdi.
İlk 24 saatte başkent Kiev’e kadar ilerleyen Rus ordusu, direnişle burada karşılaştı. Haftalarca tek metre ilerleyemeyen Ruslar nisan başında “yeni hedefimiz Donbas” diyerek geri çekildi.
Kırım’a komşu Herson’u mart başında ele geçiren Rusya, ilk önemli başarısını elde etmiş oldu. Üç ay süren kesintisiz bombardıman neticesinde neredeyse tamamı yok edilen liman kenti Mariupol, 21 Mayıs’ta düştü.
Geçen ay Lugansk’ın tamamını ele geçirdiğini ilan eden Rusya, şimdi Donetsk’te ilerliyor. Güneyde Odesa’da ‘beklenen’ harekât ise başlamadı. Rusya, kendi parası ve pasaportunu dağıttığı kontrolü altındaki şehirlerde ilhak referandumuna hazırlanıyor.
RAKAMLARA SIĞMAYANLAR
İşgal süresince Kiev ve Mariupol’de yaşananlar dünya kamuoyunu özellikle meşgul etti:
Kiev banliyölerinden Buça ve Irpin’deki katliam, Rusların çekilmesiyle ortaya çıktı. Elleri ve gözleri bağlı halde sokak ortasında infaz edilmiş sivillerin görüntüleri nisan ayının ilk günlerinde manşetlerdeydi. Toplu mezarlardan 1300 sivilin cesedi çıktı.
İşgal altındaki Mariupol’de olanlara dair tek ipucu ise uydu fotoğraflarına yansıyan toplu mezar görüntüleri. Kiev’e göre burada 20 bin sivil öldü. Tiyatro binasının bombalanmasında 600, doğum hastanesine yönelik saldırıda 4 kişi yaşamını yitirdi. Azovstal çelik fabrikasına yönelik kuşatma, 2500 askerin teslim olmasıyla son buldu.
NÜKLEER KORKU
İşgalin ilk saatlerinde Belarus üzerinden Ukrayna’ya giren Rus askeri, 1986’da tarihin en kötü nükleer felaketinin yaşandığı Çernobil’i ele geçirdi. Reaktörü terk ettikleri mart sonuna kadar nükleer kirliliğin olduğu bölgede korunmasız gezen çok sayıda askerin radyasyondan zehirlendiği bildirildi.
Avrupa’nın en büyük nükleer santrali Zaporojye ise halen Rus ordusunun kontrolünde. Santral içine askeri araç sokan Rusya, tesisi kalkan olarak kullanmakla suçlanıyor. Mart başından beri reaktör duvarlarının hasar aldığı birden fazla çatışma yaşandı. Moskova’nın santraldan Ukrayna’ya verilen elektriği kesmeye hazırlandığı iddia ediliyor.
BİLANÇO AĞIR
Ukrayna Genelkurmay Başkanı’na göre işgalin başından beri 9 bin Ukrayna askeri öldü.
BM’ye göre 972’si çocuk 5587 sivil öldü. Rusya kontrolündeki bölgelerde tablo bilinmiyor.
Çoğu önemli liman ve tarım kentleri olmak üzere ülke topraklarının yüzde 20’si işgal altında.
Zelenski, Rus ordusunun altı ayda 3500 füze attığını söyledi.
Kiev Ekonomi Okulu’na göre; 130 bin konut, 934 sağlık tesisi, 18 havalimanı kullanılamaz hale geldi. Altyapının inşası için 200 milyar dolar gerekiyor.
DÜNYANIN ÇEHRESİ DEĞİŞTİ
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırısı altıncı ayını geride bırakırken, bu gelişme küresel ölçekte birçok yeni dinamiği ortaya çıkardı. Soğuk Savaş sonrası dönemde ABD-Rusya kutuplaşması ilk kez bu kadar keskinleşti.
Küresel ekonomi sarsıldı
Rusya’ya yönelik yaptırımların ardından küresel enflasyon rekor seviyelere ulaştı. Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) “Dünya Ekonomik Görünümü” raporunda, Ukrayna savaşı ve enflasyonun etkilerinin kontrol altına alınmaması halinde, dünyanın son 50 yılın en kötü ekonomik resesyonunun eşiğine gelebileceği belirtildi. 2022’de gelişmiş ekonomilerdeki enflasyon tahminini de yüzde 5.7’den yüzde 6.6’ya çıkarken, gelişmekte olan ülkelerdeki öngörü yüzde 9.5 olarak revize edildi.
Enerji sorunu çarpıcı boyutlara ulaştı
Ukrayna’daki savaş nedeniyle Rusya’nın Avrupa’ya gaz akışını aniden durdurması riski, Avrupa’yı daha önce hiç olmadığı kadar büyük bir enerji krizi ile baş başa bıraktı. Rusya’ya enerji bağımlılığını azaltmak isteyen Avrupa, daha fazla likit doğalgaz (LNG) sağlaması konusunda ABD ile anlaşmaya vardı.
İklim krizi gölgede kaldı
Bu arada enerji krizi, iklim krizinin önüne geçti. Avrupa’da enerji krizinin neden olduğu alternatif enerji kaynakları arayışı, ülkeleri iklim politikalarını askıya alıp nükleer enerjiye geri dönmek zorunda bıraktı.
Gıda güvenliği ve açlık tehdidi
Ukrayna ve Rusya dünya buğday ihtiyacının yaklaşık yüzde 30’unu karşılarken, savaş başladığından bu yana, Rusya’nın buğday ihracatına ciddi bir şekilde kısıtlama geldi. Rusya’nın ele geçirdiği Ukrayna limanlarındakitahıl yüklü gemiler de yakın zamana kadar yerinden hareket edemedi. Hal böyle olunca gıda tedarik zincirinde ciddi aksaklıklar meydana geldi. Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), tahıl ihracat kısıtlamalarının dünya pazarında gıda ve yem fiyatlarını yüzde 22 oranında artırabileceğini açıkladı. BM Dünya Gıda Programı, rekor seviyelere ulaşan kuraklık nedeniyle özellikle Afrika Boynuzu bölgesinde açlığın 22 milyon kişiyi tehdit ettiğini açıkladı. Türkiye’nin önayak olduğu ve İstanbul’da 22 Temmuz’da Ukrayna, Rusya ve BM ile varılan anlaşma ile Ukrayna limanlarındaki tahılın dünya pazarlarına ulaştırılmasının yolu açıldı.
Yeni göç dalgası
Avrupa sınır koruma ajansı Frontex’e göre Rusya’nın Ukrayna işgalinin başladığı şubat ayından bu yana 7.7 milyon Ukrayna vatandaşı AB ülkelerine gitti.
NATO yeniden sahnede
Sovyet Rusya’ya karşı bir savunma paktı olarak kurulan 1949 tarihli NATO (Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü), yeniden canlandı. Yıllardır tarafsızlık politikası yürüten İsveç ve Finlandiya, NATO’ya üye olmak için girişimde bulundu.
Kutuplaşma kız kazandı
ABD ve Avrupa, Rusya’ya karşı sert yaptırım kararları alırken, Pekin ve Moskova yakınlaştı. Çin hükümeti, kısa süre önce ihtilaflı olduğu Tayvan’a gözdağı verdi.