Koranavirüs enfeksiyonu süratli bulaşması, fizikî sıhhati etkileyen istikametleri ve ölümcül olabilmesi üzere biyolojik tarafıyla ön plana çıkmış, lakin vakit içinde ruh sıhhatini da olumsuz etkilediği görüldü. Pandemi devrinde ruh sıhhatini bozan en değerli sebebin belirsizlikler olduğunu kaydeden Psikiyatri Uzmanı Doktora Öğretim Üyesi Hatice Harmancı, “Hastalığın nasıl etkilediği, kimleri etkilediği, nasıl tedavi edileceği ve en nihayetinde sürecin nasıl sonlanacağı bilinmiyordu. Yapılan varsayımların kimisi çok iyimserken kimisi de felaket senaryolarını içermekteydi. Bilinmezliklerin getirdiği korkular ve telaşa eklenen depresif temalar en sık görülen ruhsal yakınmalar oldu” dedi.
“BAĞIMLILIKLARIN GÖRÜLME ORANLARI YÜKSELDİ”
Psikiyatristi Uzmanı Hatice Harmancı, pandemi periyodunun bilinmezliklerle birlikte hayatların da değiştiği bir devir olduğunu hatırlatarak, “Bu periyot daha evvel insanlığın deneyim etmediği bir periyottu. Hastalığın yayılmasını önlemek için alınan önlemlerle yeni bir tertip gündeme geldi. Tüm dünyada fizikî uzaklık, karantina üzere kavramlar ön plana çıktı ve bu kavramlarla birlikte konutlardan hayat başladı.
Esnek mesai ile meskenlerden çalışma, çevirimiçi çalışma yahut birtakım iş yerlerinde büsbütün kapanma gündeme geldi. Bu durum işsizlik ve bozulan ekonomik dinamikler üzere öteki bir gerilim ögesini ortaya çıkardı. Meskende kalma birebir vakitte hızlanan hayatta yabancılaşan aile bireylerinin yine birbirlerini tanımaları için bir fırsat oldu. Lakin fırsat olarak değerlendirdiğimiz bu değişken birtakım ailelerde şiddetin artmasına sebep oldu.
Artan şiddet ise her aile ferdinde farklı ruhsal etkilenmeleri getirdi. Kimilerinde öfke patlamaları, kimilerinde depresif yakınmalar, kimilerinde ise korku hali yahut uyku bozuklukları ve bütün bunlarla baş etmek için kullanılan sıhhatsiz bir formül olarak bağımlılıkların görülme oranları yükseldi” tabirlerini kullandı.
“ÖLEN BİREYİN YAKINLAR SAĞLIKLI BİR YAS PERİYODU YAŞAYAMADI”
Pandemi periyodunda ruh sıhhatini etkileyen diğer bir değişkenin de hastalığın bulaşması yahut hastalığı bulaştırma korkusu olduğunu vurgulayan Hatice Harmancı, “Hastalığın bulaşmasını önlemek için toplumsal temasın kesilmesi yalnızlaşmayı getirdi. Birebir vakitte daima dezenfektanların kullanılması, dışarı ile temas eden her objenin daima yıkanması üzere davranışların daima hale gelmesi hastalık kapabilme, bulaş obsesyonunu ve buna karşılık da paklık kompulsiyonlarının daha fazla görülmesine neden oldu.
Enfeksiyonu sevdiklerine bulaştırma derdi ile kontrolcülük ve kuşku hali barizleşti. Hastalığı yaşayanlarda mevt korkusu, yakını hasta olanlarda ise yakınını kaybetme korkusu bariz olarak yaşandı. Hastalık periyotlarında ise en zorlayıcı faktörlerden birisi de izolasyon, yani hastalanan kişinin yalnız bırakılması haliydi. Zira yayılımın önlenmesi için yalnızca gözetici ekipman ile sıhhat işçileri temas edebiliyordu. Bu da hem hasta hem hasta yakını hem de sıhhat çalışanları için epeyce yıpratıcı bir süreçti.
Koronavirüs sebepli ölümlerde diğer bir travma özelliği taşımaktaydı. Toplum örf ve adetinden uzak cenaze merasimleri sıhhat için alınan bir tedbirdi lakin ölen bireyin yakınları sağlıklı bir yas periyodu yaşayamadı. Bu da patolojik ve uzayan yaslara, paylaşılması sıkıntı pişmanlıklara yol açtı” biçiminde konuştu.
Pandemi periyodunun kıymetli gerilim sebeplerinden bir adedinin de damgalanma olduğunu belirten Harmancı, “İlk evvel yaşlılarla ilgili başlayan ayrışma daha sonra riskli kümelerin hepsine yayıldı. Damgalanma sebebiyle en çok zorlanan meslek kümelerinden bir tanesi de sıhhat çalışanları oldu. Sıhhat çalışanları pek çok bilinmezlik ve daima yenilenen bir gündemle çalışmaya devam ederken, hastaların her periyoduna şahit olarak travmatize olmuşlar, tıpkı vakitte da kendilerine ve yakınlarına bulaşması konusunda da büyük risk almışlardı. Bu devirde yapılan pek çok araştırma da sıhhat işçilerinde depresyon, dert bozuklukları, uyku bozuklukları ve travma ile alakalı ruhsal bozuklukların görülme yüzdelerinin arttığını gösterdi. Şimdiki vakitte pandeminin bittiği resmi olarak ilan edilmemiş lakin hastalık görülme riskinin azalmasıyla kısıtlamalar kaldırılmıştır. Tüm dünya olarak gerimizde büyük bir kriz periyodunu bırakmış olsak da her an yeni bir sıhhat sorunu yaşayabilme ihtimalimizin olduğunu deneyimlemiş olduk. Yeni risklerin varlığını bilmek de tasayı tetiklemektedir. Ruhsal dayanıklılığı artıracak her türlü uğraşı gerilimle baş etmeyi kolaylaştıracaktır” diye konuştu.