Efnan Atmaca- Biraz tenkit, fazlaca sitem, çokça cümbüş, anlayana bugüne ayna, susanlara öfke, konuşanlara takdir, görmezden gelinenlere dev bir sahne ve ‘kız neşesine’ övgü “Gurur ve Önyargı(*gibi bir şey)”. Jane Austen’in başyapıtından uyarlanan oyun gurur ve önyargı sözlerinin romantize edilmiş manalarını adalet, aidiyet, eşitlik, dürüstlük üzere çok farklı yönlere savuruyor. Isobel McArthur’un yazdığı Fazilet Afşar’ın lisanımıza çevirdiği oyunun yönetmeni Murat Daltaban. BKM ve DOT iştirakinde sahnelenen “Gurur ve Önyargı(*gibi bir şey)”in yapım yönetmeni Hasret Daltaban. Oyuncuları ise Tekçe Akalay, Nergis Öztürk, Özge Özberk, Ayşegül Uraz ve Kardelen Arpacı.
Yönetmen koltuğunda Daltaban olunca sürprizlere her ne kadar açık olsak da her seferinde yeniden şaşırıyoruz. Daltaban bu kere görünürde ‘popüler’ bir işin yumuşacık bir halla ne kadar sert olabileceğini gösteriyor. Oyunda olan biteni hizmetçiler anlatıyor. Hani o her şeyi bilenler ancak hakkında hiçbir şey merak edilmeyenler… Onların oyunda olması işçi sınıfın sesini ulaştırıyor bize. Yaşananları anlatırken kullandıkları ironik lisan, hâkim sınıfın uyguladığı ritüellerle kendini üstün sanırken nasıl da komik duruma düştüğünü gösteriyor. Oyundaki beş bayan oyuncu erkekler de dahil farklı farklı rolleri canlandırıyor. Yalnızca meskenin babası bir saksı çiçeği olarak beliriveriyor seyirci karşısında.
‘Hanımlar ve hanımlar’
“Gurur ve Önyargı(*gibi bir şey)”de bayana yüklenen toplumsal roller altüst ediliyor. Evlilik ile ekonomik bağımsızlık ortasındaki bağ hususların başrolünü kapıyor. Tamam, roman yazıldığı yıllarda bayanların miras hakkı yoktu fakat ya sonra… Dört dörtlük bir bayanın tanımını yapın desek! Kime nazaran, neye nazaran? Yıllar öncesinden bugüne gelen o tanımda eksiler ve artılar çok değişse de hangi sınıftan olduğuna nazaran yükleniyor özellikler. Sınıf demişken; oyunda en çok sınıflar ortası ayrımın eleştirisi var. Bugün o zamanlarki üzere sınıfsal ayrım yok tahminen. Lakin olgular, kavramlar değişse de zihniyet birebir kaldığı sürece üst sürümlerini izlediğimiz haksızlıklarla ve eşitsizliklerle dolu bir dünyada yaşıyoruz. Ve elbette tüm bunlarda erkek hükümran tertibin hâkimiyetinin rolü büyük. Oyunda Daltaban tüm bayanlar ismine hemcinslerinden intikam alıyor. En çok onları komik duruma düşürüyor. Oyunun başında yapılan anonsta “Hanımlar ve hanımlar” diyerek erkeklere seslenilmemesi de içimize su serpiyor. Pekala ya tahlil nerede. Elbette bayan dayanışmasında. “Gurur ve Önyargı(*gibi bir şey)”, işte o bayan dayanışmasına ortak ediyor seyirciyi. Sevinçle, keyifle, gülümseterek, kahkaha attırarak yapıyor tüm bu tenkitleri. Ortaya o denli güzelce serpiyor ki söylemek istediklerini anlıyorsunuz ki bayanlar kendilerine biçilen rollerin farkında da sığmıyorlar o kalıplara. Hafif iterek, ilmek ilmek sökerek, minik minik direnerek yıkıyorlar duvarları. Oyun biraz uzun sürüyor lakin bayanların anlatacakları çok, dahası kıymetli. Hasebiyle buna hakları var.
Beş mükemmel kadın
Yönetmen Murat Daltaban olunca seyirci kadar oyuncuların da işi güç oluyor. Zira onların potansiyellerinin tahminen kendilerinin bildiğinden de fazla olduğunu görüyor ve zorluyor. Sahnedeki beş olağanüstü bayan dans ediyor, müzik söylüyor, rolden role giriyor. Sevinçlerini seyirciye geçiriyorlar; ‘kadın dayanışması’nın yalnızca umut değil, keyif olduğunu da anlatıyorlar. Akalay tüm zarafetiyle hizmetçi Effie’yi sırtlarken Elizabeth olarak büyülüyor. Öztürk kimsenin hangisinin daha komik olduğunun yanıtını bulamadığı Mrs Bennett ile Darcy’de doyulmaz bir performans sunuyor. Özberk ki ona torpil geçmeliyim. Sesi gülümsüyor oyun boyunca. Şefkatli, yumuşak, güleryüzlü ve sakin oyunculuğuyla eğlendiriyor, dinlendiriyor. Tilly, Charlotte, Bingley ve Miss Bingley olarak farklı ayrı alkışı hak ediyor. Uraz; Clara, Jane, Wickham, Lady Catherine ve De Bourgh olarak hangisini öne çıkaracağımıza karar veremediğimiz kusursuz bir işin üstesinden geliyor. Arpacı ise Anne, Mary, Mr. Collins ve Mrs Gardner olarak tiyatro sahnesine ne kadar çok yakıştığını gösteriyor.