Son aylarda doksanların aktörleri adeta birer “zombi” üzere diriliyor. Bu periyodun en ünlü isimlerinden biri Erol Evcil, “tekel oluşturmak, kara para aklamak, geçersiz fatura düzenlemek” üzere suçlamalarla 374 bireyle birlikte gözaltına alındı. Bu, son yıllarda organize kabahatlere yönelik bu kadar çok sayıda kişinin gözaltına alındığı en büyük operasyon oldu.
ADI ÇAKICI İLE BİRLİKTE ANILDI
Erol Evcil’i tanıyanların bildiği bir gerçek vardır. İsmi çabucak her keresinde Alaattin Çakıcı ile birlikte anılır. Fakat Erol Evcil’e ününü sağlayan Kurtlar Vadisi dizisinde “İplikçi Nedim” karakterine ilham verdiği söylenen Nesim Malki cinayetiydi. Yıllarca tartışılan bu cinayet, Cumhuriyet’in bitmeyen servet aktarma transferlerinin bir kesitini gösterdi. Ülkenin kapalı zenginlerinden birisidir Nesim Malki… Bursa’da iplik ticaretini monopolünde bulundurduğu bilinir. Bilhassa Bursa’nın en değerli iş insanlarından eski başbakan ve cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in en yakınlarından olan Cavit Çağlar’ın ürettiği ipliklerin tek alıcısıdır. Cavit Çağlar, bir orta Süleyman Demirel hükümetinde bakanlık yapacak, Demirel sonrası Gerçek Yol Partisi’nin (DYP) genel lider adaylarından biri de olacaktır.
DOKSANLARIN BANKA SKANDALLARI
Ama en değerlisi Malki’nin, Sümerbank’ın ‘gizli ortağı’ ve yüzde 50 payının sahibi olduğu argümanıdır. Kendisinin banka sahibi olma hakkı yoktur. Yalnızca kanunları biraz farklı olan Kıbrıs’ta iki küçük bankası vardır.
Cumhuriyet tarihinde her periyodun bir servet aktarma biçimi vardır. Kimileri kanlıdır. Azınlıkların tasfiyesi en bilinenidir. Fakat servet transferi kesintisiz devam eder. 12 Eylül darbesinden sonra, 17 yaşında çocukların bile bankerlik yaptığı yıllarda, fakirlerin cebinden devletin gözü önünde milyonlar bir öbür cebe aktarılır. Doksanlı yılların en büyük vurgunu ise bankalardır. Nesim Malki’nin bâtın ortak olarak nitekim Sümerbank’ın yüzde 50 payına nasıl sahip olup olmadığını bilmiyoruz. Öldürüldüğünde de kamuoyunda çok tanınan biri değildi.
NESİM MALKİ CİNAYETİ İLE TANINDI
Nesim Malki, 28 Kasım 1995’de İstanbul’dan havalanan ve yeniden Bursa’nın kıymetli iş insanlarından DYP Milletvekili Ali Osman Sönmez’e ilişkin olan bir uçakla Bursa Yenişehir Havalimanı’na indi. Kendisini bekleyen sürücüsü Cengiz Yüksel’in aracına bindi. Ama bu sefer bir gariplik vardı. Malki uzun vakittir tehdit alıyordu ve çok tedbirliydi. Lakin her vakit kendisini karşılayan zırhlı aracı yerine Renault marka bir araçla gelmişti Cengiz Yüksel. Yola çıktıklarında çok profesyonel bir cinayetin de senaryosu işlemeye başladı. İki sivil polis kendisini takip ediyordu, onların çabucak arkasında yeniden içinde iki eski polis ve iki mafya mensubunun bulunduğu bir araç vardı. Sivil polislerin bulunduğu araç trafik ışıklarında Malki’nin aracının önüne geçerek durdu. Malki’nin aracının da durması üzerine gerideki araçtan inen üç kişi art koltukta oturan Nesim Malki’ye ateş etmeye başladılar. Önde sivil polislerin bulunduğu araç Malki’nin sürücüsünün kaçma teşebbüsüne karşı durmuştu. Malki, saldırganlar ateş açmaya başladığında ortağı Erol Erkohen ile konuşuyordu. Erkohen telefondan silah seslerini duymuştu. Saldırganlar sürücü Cengiz Yüksel’e dokunmadan kaçıp gittiler.
Nesim Malki ismini Türkiye, bu olayla duydu. Cinayetin işlendiği yer -özellikle seçildiği söylenen- jandarma bölgesiydi. Süleyman Demirel cumhurbaşkanı, Tansu Çiller taze başbakandı.
İZLER EVCİL’E ÇIKTI
“Suçluyu bulmak istiyorsan parayı takip et” der eski bir kural. Nesim Malki, son yıllarda Bursa’da Erol Evcil isimli genç bir iş insanı ile çalışmaya başlamıştı. Malki büyük bir tefeciydi. Evcil’e yüklü ölçülerde para vermişti. Birlikte iplik alışverişine girmişlerdi ve Evcil bütün ödemelerini tertipli yapmıştı. Ancak bilinen bir gerçek daha vardı. Erol Evcil, Alaattin Çakıcı’nın saklı kasasıydı.
Ancak son vakitlerde Erol Evcil’in çekle yaptığı ödemeler aksamaya başlamıştı. Ödenmeyen para büyük ölçülere ulaştı. Malki’nin vefatından sonra kasasından çıkan toplam 116 çekin karşılığı 310 milyon Alman markı, 223 milyon Amerikan doları ve devrin kuruyla -TL’nin altı sıfırı atılmamış haliyle- “2.5 trilyon” liraydı.
Dönem, Malki cinayeti üzere birçok cinayetin işlendiği bir periyottu. Sonuçta Nesim Malki, Evcil ile ticaretini sonlandırmış ve ödemelerini yapmasını istemişti. Bu olaydan sonra da tehditler almaya başlamıştı.
ÇAKICI: O BENİM EKMEK KAPIM
Malki bu tehditleri o periyot iş yaptığı Korkmaz Yiğit’e aktarmıştı. Yiğit de tehdit altında bir iş insanıydı. Malki ve Korkmaz Yiğit, 9 Haziran 1994’te İstanbul Valisi Hayri Kozakçıoğlu’nu ziyaret etti. Malki bu ziyarette verdiği ve polis tarafından müdafaa sağlanması için yazdığı dilekçede, “Finans ve dokuma konusunda hizmet veren bir kuruluşun başında bulunuyorum. Yaptığım işlerin çapından dolayı vakit zaman büyük ölçüde para taşımaktayım. Buna bağlı olarak vakit içerisinde türlü tehditler aldım. Huzursuzum ve kaygı içerisindeyim” demişti.
Fakat görüşmeden çabucak sonra daha onlar vilayetin kapısındayken Korkmaz Yiğit’e “o” telefon geldi. Telefondaki Alaattin Çakıcı’ydı: “Nesim Malki’yi valiye götürmüşsün. Onu müdafaa, o benim ekmek kapım. Ben bir sürü beşere bakıyorum. Ortada bir ona fatura çıkarttığımda, onu almaya mecburum.”
Nesim Malki öldürüldükten sonra bankalar ödenmeyen çekler yüzünden ortağı ve kimi çekleri ciro eden Erol Erkohen’i sıkıştırdı. Erkohen’in aslında Malki’ye ilişkin olan Sümerbank’taki hisseyi sattığı, borçları ödemeye çalıştığı lakin Erol Evcil’den borcunu ödemesini istemek bir yana kendi elinde olan çekleri ona vermek zorunda kaldığı söylendi. Fakat Erkohen sonunda bütün bunları da kâfi görmediği için olacak, daha inançlı gördüğü İsrail’e gitti.
EVCİL’İN ŞİRKETLERİNDE ÜST SEVİYE EMNİYETÇİLER VARDI
Erol Evcil’in otomotivden dokumaya kadar bir çok şirketi bulunuyordu. Şirketlerin idare konseylerinde bulunan eski üst seviye emniyet mensupları dikkat çekiyordu. Mesela Malki cinayetini de soruşturan Bursa Emniyet Müdür Yardımcısı Yusuf İlhan, Eze Zeytincilik’in idare şurası lideri olmuştu.
Cinayet ile ilgili en değerli gelişme, üç yıl sonra Mesut Yılmaz’ın başbakanlığı devrinde yaşandı. Yılmaz’ın mafya üzerine daha kararlı gitmeye karar verdiği periyotta Malki cinayeti üzerine haberler de ağırlaştı. Bu bilgiler ortasında dava evrakında olmayan “olaya iki sivil polisin karıştığı” üzere detaylar vardı. Aslında herkesin her şeyi bildiği ancak harekete geçmediği bir periyottu. Bütün oklar Erol Evcil’i gösteriyordu.
TÜRKBANK’I ALMAK İSTEDİ
Evcil, yeniden o devirde yaşadığı meseleler nedeniyle Hazine’ye devredilen Türkbank ihalesine girmeye çalışmıştı. Bursa’da “zeytin kralı” olarak bilinen bir iş insanıydı. Satın almak istediği Türkbank’tan yüklü ölçüde kredi çekmişti. Bankaya Nazif Zorlu’dan, Erol Aksoy’a kadar periyodun bilinen iş insanlarının da talip olduğu lakin bankanın genel müdür yardımcısı Burhan Ünlüata’nın bu teşebbüslere pürüz olduğu söyleniyordu. Evcil bunun üzerine Ünlüata’nın yakın arkadaşı Adil Öngen’i aradı. Ama bu görüşmeler pek de olumlu sonuçlanmadı. Adil Öngen, Evcil’in yaptığı tehditlerin akabinde 1997 yılında yapılan bir silahlı ataktan aracının zırhlı olması sayesinde kurtuldu.
Bu süreçte ortaya çıkan bir öbür skandal Evcil’in gücünü gösteriyordu. Türkiye İş Bankası Evcil’in şirketi Eze Zeytincilik’e 150 milyon dolar kredi vermişti. 26.7 milyon dolarlık bir öbür borcu banka üstlenmişti. Olay ortaya çıkınca İş Bankası Genel Müdürü Ünal Korukçu çabucak emeklilik dilekçesini verdi.
Görünen o ki, Türkbank’ı aslında Evcil aracılığı ile Alaattin Çakıcı alıyordu. İkisi ortasındaki bağlantıyı herkes biliyordu. Çakıcı ve Evcil, Türkbank için bir öbür ismi devreye soktular. Korkmaz Yiğit, Türkbank’a talip oldu. Sonrasındaki olaylar ise Mesut Yılmaz hükümetini sarsacak boyutlara ulaştı. O devirden Korkmaz Yiğit’in Meclis Araştırma Komisyonu’na verdiği tabirde yer alan şu kelamlar akılda kaldı: “Çakıcı her aradığında beden kimyam bozuluyordu.”
MOSSAD’IN PARASI
Nesim Malki öldürüldükten sonra bu cinayetle ilgili spekülasyonlar bitmedi. Malki’nin birebir vakitte MOSSAD’ın parasını da kullandığı, kaybolan paranın bir kısmının İsrail’e ilişkin olduğu söylentileri yayıldı. Üstelik bu sav son derece resmi şahitler tarafından lisana getirilmişti. Emniyet Eski İstihbarat Daire Lideri Bülent Orakoğlu, Ergenekon duruşmalarında şahit olarak verdiği sözde şöyle diyordu: “Nesim Malki öldürülünce bu paralara da konacaklarını sandılar ancak paraların MOSSAD’a ilişkin olduğu ortaya çıktı. Malki ölünce MOSSAD paralarını Türkiye’den çekti. Cavit Çağlar’ın Interbank’ı bu türlü boşaldı. İçi boşalan bankalar bu biçimde krizin çıkmasına yol açtı.”
Bu argümanlar 2012 yılında kurulan Meclis Araştırma Komisyonu’nda da gündeme gelmiş, Cavit Çağlar bu olay nedeniyle oğlunun MOSSAD tarafından kaçırıldığı tezini ret etmişti.
‘EVCİL’Dİ ‘EŞREFOĞLU’ OLDU
Erol Evcil’in soy ismi de değişikliğe uğramıştı. Bir teze nazaran, aslında gerçek soyadı Eşrefoğlu’ydu fakat Evcil soyadını almıştı. Sonra tekrar Eşrefoğlu’na dönmüştü. Resmi olarak bilinen ise Evcil olan soyadını, Mudanya Asliye Ticaret Mahkemesi’nde 18 Ağustos 1994 tarihinde Eşrefoğlu olarak değiştirdiğiydi.
Bu ortada cinayet soruşturmasında ortadan geçen üç yıldan sonra gelişmeler olmaya başladı. İktidar değişmiş, Mesut Yılmaz’ın başbakanlığı başlamıştı. Ve Alaattin Çakıcı’nın Evcil’in de dahil olduğu öbür olayları ortaya çıkmaya başlamıştı. Cinayet soruşturmasında ise bütün izler Erol Evcil’e çıkıyordu. Bu ortada Adil Öngen’in aracının kurşunlanması olayında telefon görüşmeleri ortaya çıkan Evcil, evvel bu yüzden aranmaya başlandı. Akabinde olayı gerçekleştiren tetikçilere yönelik operasyon yapıldı. Evcil, Malki cinayetinden ötürü da aranmaya başlandı. Bir yıl kaçtı ve 1999 yılında yakalandı. Bu cinayetten ötürü müebbet mahpus cezası ile yargılandı. Mahkeme 2004 yılında sonuçlandı ve Evcil olayın tetikçileri Burhanettin Türkeş ve Şükrü Elverdi ile yargılandığı davada müebbet mahpus cezası aldı. Fakat kamuoyunda “Rahşan affı” olarak bilinen ceza indirimi maddesinden faydalanarak tahliye edildi. İndirimle cezası on yıla inmişti. 34 ay tutuklu kalan Evcil, cezası Yargıtay’da onaylansa bile yalnızca dört yıl mahpus yatacaktı.
DEMİR ÇELİK İŞİNE GİRDİ
Dışarı çıktıktan sonra demir çelik bölümüne göz dikti. O yıllarda gazete sayfalarına düşen bir haber bu mevzudaki birinci ‘operasyonu’ aktarıyordu. Emniyet Genel Müdürlüğü’ne sunulan bir rapora nazaran, Çakıcı-Evcil ikilisi İzmir’de şurası bulunan Say Metal’i ele geçirmişlerdi. Evvel yüzde 22 ile başlayan iştirak daha sonra tehditle yüzde 100’e ulaşmıştı. Üstelik polis dinlemesine nazaran yasal olarak yüzde 10 iştiraki gözüken Çakıcı şöyle diyordu: “Erol Evcil yüzde 58 işvereni ise ben yüzde 10 artı yüzde 100 işvereniyim.”
SUÇ GRAFİĞİ HİÇ AZALMADAN SÜRDÜ
Evcil, 2015 yılında yargılandığı diğer cürümlerden ve Nesim Malki cinayetinden ötürü aldığı mahpus cezalarını çekmek için tekrar cezaevine girdi. 2020 yılında tekrar hür kaldı. Lakin son operasyonda verilen sayılara nazaran demir çelik işinde büyük bir dev olmuştu.
Demir çelik piyasasını manipüle edecek bir güce kavuşan Evcil ve cürüm ortaklarının daldaki öbür firmaları devre dışı bırakarak monopol oluşturmaya çalıştığı ileri sürülüyordu. Bu son operasyon nasıl sonuçlanacak bilmiyoruz. Bildiğimiz Evcil’in cürüm trafiğinin seksenlerin sonundan bugüne hiç azalmadan sürdüğü.