AA muhabirinin Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerinden yaptığı derlemeye nazaran, 2023 sonu prestijiyle 19 KİT, bir KİT bağlı iştiraki, 5 kamu bankası ve 8 başka kuruluş olmak üzere toplam 33 kamu işletmesi bulunuyor.
KİT’lere 2023’te bütçeden 114,5 milyar lira sermaye ve 179,6 milyar lira görevlendirme bedeli olmak üzere 294,1 milyar liralık ödeme yapıldı.
KİT’lerden bütçeye yapılan ödemeler ise 12 milyar lira temettü, 4,4 milyar lira hasılat hissesi, 24 milyar lira finansman fazlası ve 5 milyar lira kurumlar vergisi ile öteki yasal yükümlülük karşılıkları olmak üzere yaklaşık 45,5 milyar lira olarak gerçekleşti.
Teşebbüslerden 245,4 milyar liralık katma değer
Dönem kar/zararından faiz, karşılık, kur farkı, amortisman ve istihdam masraflarının ayıklanmasıyla bulunan katma bedele nazaran, geçen yıl teşebbüsler 245,4 milyar liralık katma paha yarattı. Böylelikle kelam konusu paha bir evvelki yıla kıyasla yüzde 168,2 artış gösterdi.
Kuruluş bazında ise en yüksek katma pahası 44,6 milyar lirayla Türkiye Elektrik İletim AŞ’nin (TEİAŞ) sağladığı görüldü.
Bu kuruluşu sırasıyla, 44,2 milyar lirayla Boru Sınırları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ), 31,1 milyar lirayla Türkiye Petrolleri Anonim Paydaşlığı (TPAO) ve 24,3 milyar lirayla Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) izledi. En düşük katma bedeli yaratan kuruluş ise TCDD oldu.
Enerji ve ulaştırma yatırımları öne çıktı
KİT’lerin yatırım harcaması geçen yıl sonu prestijiyle bir evvelki seneye nazaran yüzde 59,7 artarak 174,5 milyar lira düzeyine ulaştı. Bu fiyat, 2023 gayrisafi yurt içi hasılanın yaklaşık yüzde 0,66’sına karşılık geldi. KİT’lerce bu periyotta gerçekleştirilen yatırımlar kamu yatırımlarının yüzde 26’sını oluşturdu.
Geçen yıl en çok yatırımı sırasıyla TPAO, TCDD ve TEİAŞ gerçekleştirdi. Buna nazaran, TPAO 74 milyar liralık yatırım harcaması yaparken, TCDD’nin yatırım fiyatı 28,9 milyar lira, TEİAŞ’ın yatırım meblağı ise 27,8 milyar lira olarak belirlendi.
Teşebbüslerin sektörel yatırım harcamalarında 129,2 milyar lirayla güç birinci sırayı alırken, bunu 39,3 milyar lirayla ulaştırma, 1,5 milyar lirayla tarım izledi. KİT’ler geçen yıl sanayi dalında 416 milyon lira, başka alanlarda 4,1 milyar lira yatırım harcaması gerçekleştirdi.
KİT’ler 2022’te yaklaşık 192,2 milyar lira faiz dışı açık verirken, geçen yıl bu sayı 1 trilyon 379,7 milyar lira oldu. En yüksek faiz dışı fazla TKİ, en yüksek faiz dışı açık TCDD’de kaydedildi.
Kuruluş bazında devir kar/zarar meblağları incelendiğinde, 2023’te en yüksek karlılık TEİAŞ’ta kaydedilirken, bu kuruluşu sırasıyla TPAO, Eti Maden ve DHMİ takip etti. Geçen yıl en yüksek periyot ziyanı ise TCDD’de kaydedildi. Bu kuruluştan sonra sırasıyla Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) ve Türkiye Şeker Fabrikaları AŞ (TŞFAŞ) geldi.