İlkbaharın gelmesiyle kuzey yarım küredeki üreme alanlarına göç eden leylekler, sonbaharın yaklaşmasıyla yine göç yoluna koyuldu. Leyleklerin daha sıcak bölge olan Afrika’ya seyahatlerinde dünyanın en kıymetli kuş göç rotalarından biri olan İstanbul semalarında da hareketli anlar yaşanmaya başladı.
20 yıldır kuş gözlemciliği yapan 80 yaşındaki avukat Fikret Can ile leyleklerin göçünü Büyükçekmece semalarından izledi.
Can, leylek göçünün en ağır 15-31 Ağustos tarihleri ortasında görüldüğünü belirterek, günlük ortalama 50 bin ile 100 bin ortasındaki leyleğin İstanbul’dan geçtiğini söyledi.
Leyleklerin yuvalarının Avrupa, Balkanlar, Trakya, Anadolu ve kısmen de Kafkaslar olduğunu aktaran Can, “Dünyanın diğer bir yerinde yoklar. Yavrularını yaklaşık dört ay boyunca yetiştirdiler, yavrular eğitimlerini tamamladı, uçma yetilerini geliştirdi. Termal, yani yükselen havayı kullanma eğitimlerini aldı. Yola çıktılar, Afrika’ya gidecekler. Bugün görebildiklerimiz bu yılın yavruları, onlar evvel göç ederler. Anne ve babalar, yavru yetiştirirken tıpkı bizler üzere epeyce zayıf düştükleri için beslenmek manasında bir ay daha kendi coğrafyalarında beslenirler, sonra yola çıkarlar” sözlerini kullandı.
Leyleklerin denizlerin üzerinden uçmadığını, daha çok karasal hava alanlarını kullandığını lisana getiren Can, karasal alandaki ısınan termal hava akımlarını kullanarak güçten tasarruf eden leyleklerin çok uzun aralıklar uçabildiklerini aktardı.
İlkbaharda Avrupa’ya göç eden leyleklerin en dar geçitler İstanbul Boğazı ve Cebelitarık Boğazı’nı kullandığını söz eden Can, “Sonbahar göçünde Avrupa’dan sürüler halinde yola çıkan leylekler Balkanlar üzerinden geçerek İğneada ve Enez ortasından devam eder, Marmara kıyısını izleyip boğazı geçerler. Sonra dağılan leylekler, İzmit, Yalova, Bursa, Eskişehir, Konya, Mersin, Adana ve Hatay üzerinden geçerek ülkeden ayrılırlar. Sonrasında da Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail ve Mısır Nil Vadisi’ni izleyerek Güney Afrika’ya kadar göçlerini tamamlarlar” bilgisini verdi.
Sulak alanların azalması beslenme sorunu oluşturuyor
Göç yollarında leyleklerin birtakım problemlerle karşılaştığını aktaran Can, şöyle devam etti:
“Leyleklerin en büyük zahmeti, besin gereksinimi ve göç sırasında tünedikleri elektrik direklerinde elektrik akımına kapılarak ölmeleridir. Trafik kazaları yüzde 1 diye biliyorum. Gerek Türkiye’de gerek bütün dünyadaki ölümlerinin sebebi elektrik sınırlarıdır. Zira tüneyecekleri eski bacalar, eski kuru ağaçlar kalmadı. O yüzden yüksek yerlerde tüneme gereksinimi olan leylekler çok daha kolay olan elektrik direklerine tünüyorlar. O vakit da çarpılarak ölüyorlar.”
Leyleklerin, sulak alan kuşları olduğunu, 30-40 santimlik sularda beslendiğini söz eden Can, “Temel besin hususları, bizim bildiğimiz tarlalarımızı kevgire çeviren fareler, hepimizin çok çekindiği yılanlar, sürüngenler, kertenkeleler, balıklar, onlarla beslenirler. Sulak alanlar daraldığı için ya da sulama için kullandığımızdan ötürü çok azaldı. Ülkemizde de tüm dünyada da bu bu türlü. Gereğince beslenemediklerini düşünüyorum. İnsanoğlu el atarsa bu sorun çok çabuk çözülür” biçiminde konuştu.
İstanbul’un mimarisi leyleklerin göçünde görsel şölen oluşturuyor
12 yıldır kuş gözlemciliği ve fotoğrafçılığı yapan Fatih Keleş de İstanbul’un mimarisiyle leyleklerin göçünde görsel bir şölen oluşturduğunu vurgulayarak, “Bunları izleyebileceğimiz İstanbul’da beli başlı temel noktalar var. Bunlar en şık izleme güzergahı boğaza nazır Toygartepe dediğimiz göç noktası, Beykoz ve Sarıyer’deki müşahede kulesinin olduğu yerden çok rahat izleyebiliriz. Ayrıyeten en ağır göç kalkışları görebileceğimiz Büyükçekmece’den ileri Silivri, Çatalca tarafı bizim ‘Leylekel’ diye isimlendirdiğimiz bir bölge var. Hem akşamları binlercesi konaklar hem sabah güneşin ışıklarıyla bir arada hareketlenmeye başladıkları kusursuz bir nokta” değerlendirmesinde bulundu.
Afrika’da sıcaklar arttığında kıtlık sorununun başlamasıyla Avrupa’ya göç eden leyleklerin sulak alanların yakınlarına yerleştiğini, her sene birebir yuvalarını kullandıklarını anlatan Keleş, “Eğer bir sorun olmazsa erkek leylek evvel geliyor yuvayı hazırlıyor gerisinden dişi leylek geliyor. Eşini kaybetmediği sürece birebir yuvayı çift olarak birlikte kullanıyorlar, yavrularını büyütüyorlar” diye konuştu.
Küresel ısınma leyleklerin göçünü etkiliyor
Küresel ısınmanın leyleklerin göçünü de etkilediğini lisana getiren Keleş, Avrupa’da havaların ısınması ve kent merkezlerine yakın çöplüklerin besin sorununu ortadan kaldırması nedeniyle kimi leyleklerin göç etmeden yerleşik hayata geçmeye başladığı anlattı.
Kuş gözlemciliği yapan Ergün Bacak ise bilhassa orta ve doğu Avrupa’da üreyen leyleklerin Afrika’da kışlamak için İstanbul Boğazı güzergahını kullanacağını ve yaklaşık bir buçuk ay boyunca 1 milyondan fazla leyleğin bu güzergahtan geçeceğini söyledi.