TÜRKİYE günlerce İzmir’deki orman yangınlarını konuştu. Biz de yalnızca vatanını seven herkesin yüreğini dağlayan yangını en yakından takip eden isimlerden biriyle, İzmir Büyükşehir Belediye Lideri Dr. Cemil Tugay’la konuştuk. Günlerce süren güçlü çabada takımlarının başında vazife yapan Tugay, yangın anında yaşanan dehşeti, söndürme çalışmaları sırasında şahit olduğu olayları ve yangın sonrası yapılacak çalışmaları anlattı. Tugay, havadan müdahalenin yetersiz kalması nedeniyle yangının uzun mühlet söndürülemediğini vurguladı. Tugay’a yönelttiğimiz sorular ve karşılıklar şöyle:
Geçmiş olsun, yangın nasıl başladı?
– Üst üste çok fazla sayıda yangın çıktı. İnsanların daha çok haberdar olduğu, daha büyük boyutlu olan Karşıyaka ve Bayraklı’nın sırtlarındaki Yamanlar Dağı ve ormanlık alanda çıktı yangın. Perşembeyi cumaya bağlayan gece çıktı. Merkeze uzak bir yerdeydi. Cuma günü sabah rüzgarla çok süratli yayıldı. Alevlerin yerleşim yerlerine ulaşmasıyla dramatik tabloları çıktı. Çok geniş bir alana yayıldı, uzun mühlet söndürülemedi.
‘BÜYÜK FELAKET ATLATTIK’
CT: Yangının çıktığı bölgenin komşu olduğu 5 ilçemiz var. Karşıyaka, Bayraklı, sonra Çiğli, öteki tarafta Bornova ve Menemen. Şahsen gözümüzle yerleşim alanlarına ne kadar basitçe sıçrayabildiğini gördüğümüz için ondan ötürü büyük bir felaket atlattık diyebiliriz. Çok daha berbat bir sonuç olmamasının nedeni hem İzmir İtfaiyesi’nin hem başka vilayetlerden gelen itfaiyelerin çalışması oldu. 10 vilayetten 41 araç ve 130 işçi geldi.
– Yangınla ilgili devletin makamları var. Diyalog ortamı tam kurulabiliyor mu bu türlü bir irtibat? Münasebetler nasıl?
CT: Külfet olan kısım şu; bilhassa havadan yangın söndürme grupları Ankara’dan yönetim ediliyor. Onlar yönetim ederken yerelde sorunun ne boyutta olduğunu tam değerlendiremiyorlar. Ben bunu gözledim bu yangında. Zira birtakım bölgelerde havadan müdahale ile kolaylıkla söndürülebilecek yangınlara, ‘Siz buraya müdahale etmezseniz tehlikeli hale gelebilir’ dememize karşın müdahale edilmedi. Durumu anlayamadıklarını düşünüyorum. Ne yazık ki haklı çıktık ve kolay kolay söndürülebilecek yangın yerleşim yerlerine sıçradı. Havadan söndürme yetersizdi. Cumartesi gecesi ve pazar sabahı tesirli havadan müdahale oldu ve o vakit söndü aslında.
‘İZMİR GEREĞİNCE İLGİ GÖRMEDİ’
-Derdinizi mi anlatamadınız? Niçin bu türlü oldu?
CT: Sistemde mahallî makamları dinleyen bir olay yok. Burada kriz masası oluşturuldu. Oradan bildirilerimizi ilettik lakin valiliğin, kriz masasının, mahallî makamların yetkilileri tesir edemiyor merkezi idareye. Kendi bildiklerince yapıyorlar. Bakan şöyle bir şey söyledi; ‘Aynı anda bir sürü yangın var, hepsine müdahale etmeye çalışıyoruz’. Gücün dağıldığını söyledi. Bu bir haklı münasebet olabilir mi? Tahminen olabilir fakat sonuçlarına ve etkilenen alana baktığımızda İzmir’deki yangının ilgi görmediğe kanaatim var. Bakan bana ‘Aydın’da bir yangın var orayı görmelisiniz çok makus durum’ üzere bir şey söyledi. Tabi ki çok üzücü ve onların da müdahaleye gereksinimi var. Ne yapıldığını bilmiyorum lakin İzmir’deki yangının oransal manada daha fazla müdahaleye muhtaçlığı olduğuna eminim. 4 bin 400 hektarlık alan yandı. Çok önemli bir alan yandı. 14 bin futbol alanı diye hesaplamışlar. NASA’nın uydu imgeleri ve Ormancılar Derneği’nden aldığımız bilgiler. Bin 600 demişti Bakan Bey lakin daha sönmemişti o vakit yangın. Her şey merkezileştirdiler ya, yangınlara müdahaleyi de merkezileştirmiş durumda şu andaki hükümet. Bu da mahallî idarenin süratli hareket etme eforunu engelliyor. Bizim belediyelerin de bu mevzuda daha fazla yetkili olması lazım.
-Orman bölge müdürleri de değişiyor, biraz vakitsiz oldu.
CT: Bir sürü şey var konuşulan. Biri; ‘Yunanistan’daki yangına müdahale etmiş hava araçları, döndükten sonra bir mühlet dinlenmeleri gerekiyormuş. O ortada beklenmiş’ dendi. Doğruluğunu bilmiyorum lakin bir sürü bilgi kirliliği var. Gözümüzün önünde olan şey mutlaka havadan, karadan erişilemeyen yerlerdeydi yangın. Havadan söndürme çok yetersiz kaldı. O yüz-
den yangın sönemedi.
Cemil Tugay, Karşıyaka başta olmak üzere İzmir’deki tüm yangınları yakından takip etti.
Görev verilmese de itfaiye teşkilatını güçlendireceğiz
Başkanı Cemil Tugay, orman yangınlarına belediye olarak ellerini taşın altına sokacaklarını şöyle lisana getirdi:
-Bu olaydan sonra ne ders alınır?
CT: Benim aldığım en büyük ders; ormana komşu olan yerleşim üniteleri, sanayi bölgeleri, belediye tesisleri üzere yerlerde çok daha katı tedbirler almamız gerekiyor. Bir defa her şeyden evvel bize bu vazifesi versinler vermesinler daha fazla sorumluluk alacakmış üzere kendi itfaiye teşkilatımızı, araç-gerecimizi güçlendireceğiz. Yangın söndürme kapasitemizi artıracağız. Lakin riskli alanların gerçek tespiti ve tedbirlerle ilgili de bir çalışma yapmamız lazım. Bunu aslında bütün ülkede yapmamız gerekiyor. Bir mevzuata, yönetmeliğe gereksinim olabilir.
ELEKTRİK ÇİZGİLERİ KONUŞULMUYOR
2021’de Bodrum, Milas, Köyceğiz, Marmaris’te o büyük yangında biz de gitmiştik söndürmeye. Bodrum’da lokal asayişten sorumlu bir şahsa ‘bu yangın nasıl çıktı’ diye sormuştum. ‘Milas yakınlarında, Bodrum ve Milas ortasında köyde trafodan çıktı’ dedi. Ondan sonra bugünlerde yaşadığımız üzere sıcak kuru bir hava, rüzgar vardı. 50 dereceyi gösteriyordu termometre. Bu ortamda yangının birinci ateşinin sebebi trafoydu. Köyceğiz’deki köylülerle konuşmuştum. Elektrik sınırının tellerinden başladığını söylemişlerdi. Menderes ve Çeşme Ildırı’daki yangınların nedeni elektrik çizgileriydi. Yüzde 100 eminiz. Birini aslında Vali söyledi, Menderes’tekinde elektrik telinin koptuğunu, onun kıvılcımlarıyla birinci yangının başladığını bize Vali söyledi. Ildırı’dakini de oradaki halk çok net olarak görmüştü. Elektrik tellerinden. Kapatmışlar elektriği, bir daha açınca öbür patlamalar oluyor öbür yangınlar oluyor. Bunu hiç konuşmuyoruz… O tarihten bu tarihe bakıyorum hâlâ bu hususta çok az konuşan var. Yangınların epey bir kısmında elektrik çizgileri, telleri, trafolar sorumlu üzere duruyor. Bilhassa çok sıcak havalarda bu türlü bir durum yaşıyoruz. Bu bahisle ilgili bir çalışma yapılması lazım. Yangını söndürme ile ilgili konuşuyoruz lakin niçin çıkıyor onu da konuşmamız lazım. Bir tarafta sıcak kuru hava, rüzgar falan doğrudur lakin birinci çıkış nedenine bakmak lazım. Daima beşerler çıkarıyor diyoruz fakat elektrik sınırlarından da değerli ölçüde çıkıyor üzere duruyor. Bunun kesinlikle incelenmesi ve tedbir alınması lazım. Çok sıkıntı bir şey olmamalı. Ormanlık alandan geçen elektrik sınırları sistemli olarak denetim edilirse, yangın çıkarabilecek faktörler ortadan kaldırılırsa oldukça bir azalır.
-Bu kimin misyonu?
CT: Büyük ihtimalle elektrik dağıtım şirketlerinin doğal. Elektrik dağıtım şirketleri ile ilgili esasen biliyorsunuz özelleştirilmiş olmaları, sonrasında bakımla tamiratla ilgili çok çok sorun yaşanmış olması. Olağanda kamu hizmeti olan bu iş şu anda özel bölüm anlayışıyla yönetildiği için pek çok şeyin ihmal edildiğine dair yaygın bir fikir var. Ben de birebir fikirdeyim. Şayet orman yangınlarına de sebep oluyorsa ilgisizlik ve yanlışlı idare bu özelleştirme şeyinin bitmesi lazım. Elektrik dağıtımının kamu hizmeti olarak devam etmesi gerekiyor.
Kimseyi aç-açıkta bırakmıyoruz
İBB Başkanı Tugay, yangından etkilenen insanların yardımına koştuklarını lisana getirip, şunları söyledi:
“Yangınlar devam ederken müşahedelerimiz ve tespitlerimiz oldu. Acil yardım manasında tahliye edilenleri barındırmak, besin gereksinimlerini, temel muhtaçlıklarını karşılamakla ilgili oldukça bir şey yaptık. Yani hiç kimse açıkta kalmadı, aç kalmadı. Tabi meskenleri ağır hasar alan, eşyaları yanan insanlarımızın moralleri çok bozuk durumda. Onları ziyaretlerle, görüşmelerle rahatlatıyoruz. Bir taraftan da karar aldık; maddi yardım çıkaracağız. Acil bir nefes olması için. Hem direkt nakdi yardım yapacağız hem de alışveriş için bir kart yardımı yapacağız. Bunlar çok düşük sayılar olmayacak.
AĞAÇLARI TEDAVİ EDECEĞİZ
Diğer taraftan meraları yanan köylülerimiz var. Onlara yem yardımı yaptık. Kovanları yanmış alanın ortasında kalanlar var. O kovanları taşımaya yardımcı oluyoruz. Traktörü yanan, hayvanları telef olan insanlara yardımcı oluyoruz. Yanan alanlardaki ağaçları kurtarmak için çalışma yapıyoruz. Yaşayabilecek olan ağaçları kurtarmak için orman mühendislerimiz, ziraat mühendislerimiz, botanikçi arkadaşlarımızla birlikte bir çalışma yapacağız. Bunun için orman mühendisliği fakültesi ile işbirliği yapmayı kararlaştırdık. Şayet başarılı olursak bir sürü ağacı kurtarabiliriz. Yeni ağaç dikimi yükünü de azaltmış oluruz.