Rusya-Ukrayna savaşı, global ekonomiyi olumsuz etkilerken, Memleketler arası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası üzere, dünyanın önde gelen ekonomik kurumları savaşın tesiriyle ekonomik büyümenin yavaşlayıp yüksek güç ve besin fiyatlarıyla enflasyonun artacağı ihtarında bulunuyor.
Avrupa’da güç maliyetindeki artışlar, düşük gelirlileri orantısız biçimde etkilerken, eşitsizliği daha da artırıyor.
Avro Bölgesi’nde yıllık enflasyon, savaşın körüklediği besin ve güç maliyetlerindeki büyük artışın da tesiriyle yüzde 8,6’ya ulaştı.
AB Komitesi’nin raporuna nazaran, bu yılın birinci çeyreğinde toptan elektrik fiyatları geçen yılın birebir çeyreğine kıyasla İspanya ve Portekiz’de yüzde 411, Yunanistan’da yüzde 343, Fransa’da yüzde 336 ve İtalya’da yüzde 318 arttı.
Avrupa’nın gösterge elektrik fiyatı, ağustos ayında Almanya’da birinci kere megavat saat başına 700 avroyu geçti. Böylelikle, 2023 teslimatlı elektriğin fiyatı son 5 yılın mevsimsel ortalamasının 14 katına ulaştı.
Yükselen enflasyon ve güç fiyatları, Avrupa ülkelerini sıkıntı durumda kalan düşük gelirli vatandaşları da desteklemeye yöneltti.
Avrupa’da hükümetler güç krizi karşısında halkı güç tasarrufuna motive etmek için kampanyalar başlatırken, birebir vakitte krizi hafifletmek için vergi indiriminden nakit ödemeye varan çeşitli önlemler açıkladı.
Fransa
Fransa’nın ana güç sağlayıcısı EDF Kümesi, ziyan ederek yüksek güç fiyatlarını tüketicilere yansıtmamayı seçti. Ülkede devlet tarafından yakıtta litre başına 18 avro sentlik indirim yapıldı.
Düşük gelirli hanelere artan güç maliyetlerine yardımcı olmak için bir keze mahsus 100 avro ödeme sağlandı.
Ülkede, ağustos başında artan güç ve besin fiyatlarıyla uğraş eden hane halklarına yardımcı olmak için 20 milyar avroluk yardım paketi mecliste onaylandı.
Yardım paketinde emekli maaşlarının ve kimi toplumsal yardım ödemelerinin yüzde 4 artırılması, akaryakıtta devlet tarafından finanse edilen litre başına 18 sentlik indirimin eylül ve ekim aylarında 30 sente çıkarılması da yer aldı.
Ayrıca şirketlere çalışanlarına yıllık 6 bin avroya kadar vergisiz ikramiye vermesi imkanı tanındı.
Almanya
Savaş öncesi Rusya ile çok yakın güç bağları bulunan ve güçte Rus kaynaklarına bağımlı Almanya’da, besin ve akaryakıt alanındaki rekor fiyatlar enflasyon karşısında gelirleri eriyen hane halklarını sıkıntı durumda bırakıyor.
Hükümet, bu yıl artan güç fiyatları karşısında vatandaşlarına yardımcı olmak için 30 milyar avroluk iki yardım paketi hazırladı. Artan güç fiyatlarının vatandaşlara yansımasını azaltmak için vergi mükellefi her çalışana bir kereye mahsus 300 avro ödeme yapma kararı alındı.
Benzinde akaryakıt vergisi litre başına 30 sent, mazotta ise 14 sent düşürüldü.
Toplu taşıma araçlarının kullanımını teşvik etmek ve herkes için daha ucuz hale getirmek emeliyle bir kereye mahsus 90 gün boyunca, tren, otobüs ve metroda toplu taşıma biletinin ayda 9 avroya satılmasına imkan tanındı.
İspanya
İspanya, güç faturalarındaki KDV’yi yüzde 21’den 10’a düşürürken, elektrikten alınan vergiyi yüzde 7’den 0,5’e indirdi. İspanya hükümeti güç şirketlerine beklenmedik bir vergi uygulayarak tüketiciler için yüksek maliyetlerin yükünü hafifletmeye yardımcı oldu.
Ülkede hayat pahalılığı kriziyle başa çıkmak için 1 Eylül’den yıl sonuna kadar kimi kısa ve orta uzaklıklı tren seyahatlerinin fiyatsız olması kararlaştırıldı.
İrlanda
İrlanda’da toplu taşıma fiyatları, artan ulaşım maliyetlerine yardımcı olmak için yıl sonuna kadar yüzde 20 düşürüldü. Hane halkının ve şirketlerin akaryakıt maliyetlerine yardımcı olmak için, yakıt vergisini akaryakıt için litre başına 20 sent, dizel için litre başına 15 sent indirdi.
İrlanda hükümeti, gaz ve elektrik üzerindeki KDV’yi yüzde 9 ila yüzde 13,5 ortasında düşürdü.
Hollanda
Hükümet, artan enflasyona yardımcı olmak için, düşük gelirli hanelere bir defaya mahsus 800 avro güç teşviki açıkladı.
Ayrıca güçte KDV’yi yüzde 21’den 9’a indirdi. Akaryakıt vergisinde ise yüzde 21 indirim sağlandı.
İngiltere
İngiliz hükümeti, düşük gelirli hane halkı için güç krizine karşı güç sağlayıcılarına otomatik ödemeli 400 sterlinlik güç indirimi açıkladı.
Devlet yardımı alan haneler içinde, 400 sterlinlik indirime ek olarak bir keze mahsus 650 sterlinlik “hayat pahalılığı” ödemesi yapılmasına karar verildi. Emeklilere de 300 avro ek ödeme imkanı sağlandı.
İtalya
İtalya, güç faturalarını denetim altında tutmak için 14 milyar avroluk yakıt teşvik ve yatırım planı açıkladı.
Yılda 35 bin avrodan daha düşük gelirli çalışanlara 200 avro ödenmesine karar verildi.
Enerji ağır şirketlere yüzde 20 vergi indirimi taahhüt edildi. İtalya hükümeti, yüksek güç fiyatlarından kar sağlayan şirketleri yüksek orandan vergilendirme planı hazırladı.
Belçika
Savaşın başlamasıyla birlikte Belçika’da da başta elektrik ve doğal gaz olmak üzere güç fiyatları süratle yükseldi. Ülkede enflasyon son 40 yılın doruğuna çıkarken yüzde 10’a varan enflasyondaki artışa en büyük katkıyı güç eserleri verdi.
Ülkede temmuz ayında güçteki fiyat artışı yüzde 49,11’i buldu. Belçika’da temmuz ayında 1 yıl öncesine kıyasla elektrik fiyatları yüzde 44,7, doğal gaz fiyatları yüzde 97 ve kalorifer yakıtı fiyatları yüzde 68,9 arttı.
Savaşla birlikte ülkede akaryakıt ve motorin üzere akaryakıt fiyatları da tepe yaptı. Hükümet, mart ayında artan güç faturalarına karşı doğal gaz, akaryakıt ve motorindeki vergileri düşürmeye karar verdi.
Doğal gaz ve elektrikteki KDV yüzde 21’den 6’ya indirildi. Meskenini kalorifer yakıtı ile ısıtanlara 225 avroluk çek gönderildi.
Elektrik faturalarına katkı için abonelere 100 avroluk çek verilirken akaryakıt ve mazota uygulanan vergiler de azaltıldı. Kelam konusu yakıtların litre fiyatı ortalama 17,5 sent düşürüldü.
ABD
Avrupa ülkelerinin yanı sıra ABD de savaşın başlamasıyla birlikte yükselen güç fiyatlarından nasibini aldı.
Ülkede enflasyon, güç ve besin fiyatlarındaki artışların tesiriyle 41 yılın tepesini gördü.
ABD’de güç fiyatları temmuzda aylık bazda yüzde 4,6 azalış göstermesine karşın yıllık bazda yüzde 32,9’luk artış kaydetti. Ülkede akaryakıt fiyatlarındaki artış temmuzda yıllık bazda yüzde 44’ü bulurken, elektrik fiyatlarındaki artış tıpkı devirde yüzde 15’i aştı.
ABD idaresi, bilhassa akaryakıt fiyatlarındaki artışın enflasyonun değerli bir kısmını oluşturduğunu savunarak akaryakıt fiyatlarını düşürmeye yönelik çeşitli tedbirleri hayata geçirdi.
ABD Lideri Joe Biden, mart ayında ülkenin stratejik petrol rezervinden 6 ay içinde günde 1 milyon varil, toplamda ise 180 milyon varilin üzerinde petrolün piyasaya sürülmesine müsaade verdi.
Biden, artan akaryakıt fiyatlarını denetim altına almak maksadıyla yaz aylarında yüzde 15 etanol karışımlı akaryakıtın satışına da imkan sağladı.
Artan akaryakıt fiyatları karşısında petrol şirketlerine üretimi ve tedariki artırma davetinde bulunan Biden, memleketler arası arenada Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nü (OPEC) petrol arzını artırmaya çağırmıştı.
Enerji faturalarının düşürülmesinde pak gücün değerini vurgulayan Biden, geçen hafta ise enflasyonun düşürülmesine yönelik kapsamlı sıhhat, iklim ve vergi düzenlemelerini içeren maddeyi imzaladı.
ABD tarihinin en büyük “iklim paketi” olarak da görülen “Enflasyonu Düşürme Yasası” kapsamında, güç güvenliği ve iklim değişikliğiyle çabaya yönelik yatırımlar için 369 milyar dolarlık kaynak ayrıldı. Bu yatırımlarla, güç faturalarının yılda 500 ila 1000 dolar ortasında düşürülmesi, karbon emisyonunun 2030’a kadar yüzde 40 oranında azaltılması hedeflendi.