Emek Partisi (EMEP) Göç Ofisi, 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü vesilesiyle Göç Müşahede Raporu hazırladı. Raporda mülteci emekçilerden bayan ve çocukların hayat şartlarına, eğitim ve sıhhate erişimden medyanın kışkırtıcı lisanına, geri gönderme tartışmalarından sığınmacıların türel statülerine kadar çeşitli başlıklar ele alındı.
AKP’nin göç siyaseti Türkiye’yi ulusal ve milletlerarası sermaye için ucuz, garantisiz emek cenneti haline getirdiğine dikkat çekilen raporda “Göçmen emeği Türkiye emekçi sınıfını da baskılayan bir yedek emek gücü olarak kullanılmaktadır. Yani çift taraflı bir mağduriyet kelam mevzusudur. Tahlil de yerli ve göçmen işçilerin birliğine dayanan çift anahtarlı bir tahlil olmak zorundadır” denildi.
İktidarın göç siyasetinin inşası ve yaygınlaştırılmasında medyanın rolüne de dikkat çekilen raporda, “Medya, Ortadoğu’da ‘ümmet lideri’ rolünü üstlenmeye çalışan devrin Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kullandığı ‘ümmet ve ensar’ tanımlamalarını kullanmayı tercih ederken ‘geçici, misafir’ vurgusundan vazgeçmedi. Mülteciler havuz medyada haklarıyla tanınmak yerine teba toplumu olarak sunuldu” vurgusu yapıldı.
Raporun tamamı şöyle:
“GÖÇMEN DÜŞMANLIĞI BİLEREK KIŞKIRTILIYOR
Kapitalizmin krizi derinleştikçe, göçmen düşmanlığı, ırkçılık ve burjuva şoven siyaset devreye sokulmaktadır. Burjuva propaganda fakir kalmanın nedeni olarak göçmen ve mültecileri göstermekte, sorumluluğu kapitalizmin üzerinden atmaya çalışmaktadır. Mülteciler gaye haline getirilerek siyasi sorumluluğun üzeri kapatılmak istenmektedir. Dünyada ve Avrupa’da neonazi, ırkçı, faşist parti ve akımların vakit zaman seyreden yükselişi bu nedenledir ve tehlikelidir.
Ekonomik tablo tabana vurdukça göçmen düşmanlığı tertip partileri ve medya eliyle Türkiye’de de kışkırtılmaktadır. “Ensar-muhacir” telaffuzunun baş mimarı AKP ve onun sözcüleri, yeri geldiğinde “kitlesel geri gönderme” ve “seyreltme” projelerini açığa vurabilmektedir. Sistem muhalefeti ise Avrupa sağı ile yarışan telaffuzlardan kaçınmamakta, bu siyasal iklimde Zafer Partisi üzere göçmen düşmanlığını temel siyaset argümanı haline getiren uç partiler ortaya çıkabilmektedir. İktidarın ve AKP’nin ekmeğine yağ süren bu çeşit siyasal telaffuzlar, gelir seviyesi daima biçimde daralan işçi kitlelerin ve işsiz gençlerin taleplerini de istismar konusu etmektedir. Meğer bütün Dünya’da olduğu üzere Türkiye’de de yoksulluğun asıl nedeni doymak bilmez kar hırsıyla büyümekte olan sermaye güçleri ve onların politikalarıdır. AKP’nin hizmet ettiği ve nizam muhalefetinin karşısına alamadığı gerçek tam da budur.
TÜRKİYE MODELİNE LİBYA VE RUANDA EKLENDİ
Emperyalizm daima olarak göçler üretir. Savaş, kıtlık, kuraklık, ekonomik krizler milyonlarca insanın göç yollarına düşmesine neden olmaktadır. Birleşmiş Milletler raporuna nazaran Ukrayna savaşının da tesiriyle dünya genelinde zorla yerinden edilenlerin sayısı 100 milyonu aşmıştır. Suriye savaşının 11. yılında dünya’nın en büyük göç nüfusunu barındıran Türkiye’de ise AKP hükümetinin sömürü ve pazarlık üzerine konseyi olan çarpık/çıkarcı göç siyaseti, milyonlarca mültecinin ucuz ve garantisiz emek gücü olarak sömürülmesine ve makûs şartlarda yaşamasına neden olmuştur. Bu mazlum kitle yeri geldiğinde “Avrupa’ya tehdit” ögesi olarak kullanılmıştır. Global ölçekte, kapitalist merkez devletlerin mültecileri sonların dışında tutma siyaseti, göç güzergahı üzerinde bulunan ülkeleri “göçmen deposu” olmaya zorlamıştır. Türkiye bu istikamette birinci model ülkelerden biri olmuştur. Onu Libya modeli izlemiş ve nihayet İngiltere birebir modeli Ruanda’da uygulamaya başlamıştır.
Yasadışı yollardan İngiltere’ye gelen mültecilerin Ruanda’ya yerleştirileceğini duyuran İngiliz Hükümeti, sömürgecilik anlayışını bu sefer 21’nci yüzyılda, mültecileri diğer bir ülkenin topraklarına transfer yoluyla hapsederek sürdürmek niyetindedir. Göçlerin sorumlusu devletler, mülteci alma sorumluluğundan kaçmak için her gün bir insanlık dışı prosedürü daha devreye sokmaktan geri durmuyorlar. İşbirlikçi hükümetler de bu siyasetlere çanak tutuyorlar.
SORGULANMASI GEREKEN GÖÇMENLER DEĞİL AKP’NİN GÖÇ POLİTİKALARIDIR
Türkiye özelinde bu yıl, türel ve objektif gerçeklikten uzak bir “geri gönderme” tartışması gündeme getirildi. Halbuki göç sorunu çok katmanlı bir olgudur. Hasebiyle problemin insan haklarından uzak, kutuplaştırıcı bir tabanda tartışılması, sorunun sadece “geri gönderip göndermeme” problemine indirgenmesine neden olmaktadır. Meğer ki mülteciler için Türkiye salt bir transit ülke değil, maksat ülke haline dönüşmektedir. AB ile Türkiye hükümeti ortasında yapılan pazarlıklar sonucu imzalanan Geri Kabul Muahedesi ile Türkiye adeta bir “göçmen deposu”na dönüştürülmüştür. Yeni Osmanlıcı hayallerle Suriye’deki savaşa dahil olan ve milyonlarca mülteciyi demografik çıkar siyasetinin konusu yapan AKP Hükümetleri, izledikleri siyasetlerle hem mültecilerin hem de fakir halkımızın mağdur olmasına neden olmuştur. AKP’nin göç siyaseti Türkiye’yi ulusal ve milletlerarası sermaye için ucuz, garantisiz emek cenneti haline getirmiştir. Göçmen emeği Türkiye personel sınıfını da baskılayan bir yedek emek gücü olarak kullanılmaktadır. Yani çift taraflı bir mağduriyet kelam mevzusudur. Tahlil de yerli ve göçmen işçilerin birliğine dayanan çift anahtarlı bir tahlil olmak zorundadır.
Burjuva sistem muhalefeti bu gerçekliğe odaklanacağına AKP’nin ekmeğine yağ sürercesine mültecileri maksada koyan bir siyaset izlemektedir. Meğer çıkış yolu emperyalizmin ve AKP’nin çıkarcı göç siyasetlerine karşı yerli ve göçmen işçilerin birliğinden geçmektedir.
NATO’NUN 2030 STRATEJİSİ YENİ GÖÇLERİN DE HABERCİSİ
BM Mülteciler Yüksek Komiserliği raporuna nazaran savaş, şiddet, yokluk ve insan hakları ihlallerinden kaçan 82 milyonun üzerinde insan yerini, yurdunu terk etmek zorunda kaldı.
Bir tarafında NATO öbür tarafında Rusya’nın olduğu emperyalist hegemonya uğraşının sonucunda Ukrayna, Dombass ve Kırım savaş alanına döndü. BMMYK datalarına nazaran 6,8 milyon insanın Ukrayna’yı terk etmek zorunda kaldığı, binlerce insanın ise hayatını kaybettiği savaşta, ülkesinden ayrılan Ukraynalılar başta komşu ülkeleri Polonya, Romanya, Slovakya, Macaristan ve Moldova’ya sığınma talebinde bulundu. Polonya’ya 2 milyondan fazla, Romanya’ya 500 bini aşkın, Moldova’ya 350 bini aşkın, Macaristan’a 300 bine yakın, Slovakya’ya 230 bin civarında Ukraynalı mülteci sığındı. Mart ayında açıklanan datalara nazaran Türkiye’ye 58 bin Ukraynalı mülteci geldi. Avrupa Birliği Kurulu Lideri Ursula Von Der Leyen, “onlar bizden biri” diyerek mülteciler ortasındaki ayrımcılığını da ortaya sermiş oldu.
Suriye’de ise savaş bitmiş değil. Dünyanın çeşitli yerlerinde bölgesel savaş ve çatışmalar devam ediyor. NATO’nun 2030’a kadar süreceği söylenen “yeni soğuk savaş” stratejisi, yeni savaşların ve göçlerin habercisi. Silahlanma yarışı karşısında işçi sınıflar ve halklar barış talebini yükseltmek zorunda. Aksi halde yeni acılar ve göçler kaçınılmaz olacak. Yıkımların sorumlusu emperyalist devletler, mültecileri ülkelerine kabul etmek yerine “güvenlik tehdidi” olarak değerlendirip oldukları yerde ya da Türkiye üzere ülkelerde tutmak istemektedir. Yeni göç ve hudut siyasetleri bu yüzden devrededir. Kapitalist dünya 20’nci yüzyılın mülteci haklarını dahi yok saymaya başlamıştır.
TÜRKİYE’YE DEPO, YUNANİSTAN’A JANDARMALIK MİSYONU
Mülteci haklarının askıda olduğu Türkiye’ye AB’nin göçmen deposu olma misyonu verildi. Bu misyonu kabul eden AKP hükümeti, AB ile 2013’te Geri Kabul muahedesini imzaladı. Mutabakat, ülkeye giriş yapan mültecilerin Türkiye’de sıkışıp kalmasına hizmet etti. AB içerisinde ise “göç ile mücadele” Yunanistan üzere daha fakir ülkelerin üzerine yıkıldı. Yunanistan devletine adeta “mülteci jandarması” vazifesi verildi. 1 Ocak 2021’de AB tarafından “Yeni Göç ve İltica Paktı” devreye sokuldu. Mültecilere karşı hudut ve kıyı güvenlik teşkilatı güçlendirildi. “Push back” (Geri itme) prosedürüyle zulüm had safhaya çıktı. Mülteci botları batırılmaya çalışıldı, hudut uzunluklarında gaz bombası ve hatta kurşun sıkmaktan geri durulmadı. Mülteciler, bedenleri dayaktan morarmış ve çıplak halde geri itildiler.
Sınırın Türkiye tarafında 5 milyon 506 bin 304 göçmen ve mülteciyle bir “göçmen deposu” olma fonksiyonu gören, mültecileri ucuz iş gücü olarak kullanan ve siyasi krizlerde koz olarak kıymetlendiren bir siyaset izlendi. İran hududundan geri itilen mülteci haberleri de bir öbür hak ihlalidir. AKP Hükümeti, Türkiye’yi Avrupa’nın Çin’i yapma hayali ile teminatsız göçmen işçileri yerli çalışanlarla rekabete sürükledi. Göç ve iltica perspektifinden uzak hudut siyasetleri sonucunda Ege ve Akdeniz’de kıyıya vuran mültecilere Van’da karlar altında donarak can veren mülteciler eklendi.
ÖLÜMCÜL ROTALAR CAN ALMAYA DEVAM EDİYOR
Bugün mülteci ve göçmenlerin yüzde 85’i maksat ülkeler yerine gelişmekte olan ülkelerde ucuz iş gücü olarak tutuluyor. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği BMMYK’ya nazaran; 2015’te Avrupa’ya ulaşan mülteci ve göçmenlerin sayısı 1 milyona ulaşırken bu sayı sonraki yıllarda azalarak 2021’de 123 bin 300’ düştü. Geçiş sırasında vefatlar artmaya devam etti. BMMYK Sözcüsü tarafından açıklanan sayılara nazaran 2021’de Akdeniz’de en az 3 bin 231 göçmen ve mülteci hayatını kaybetti! Akdeniz mülteciler için bir mevt denizi olmaya devam ediyor.
Sadece Akdeniz’de Boğularak Ölen Mülteci Sayısı: 2014 yılı: 3.166 kişi
2015 yılı: 3.794 kişi
2016 yılı: 4.329 kişi
2017 yılı: 3.003 kişi
2018 yılı: 2.117 kişi
2019 yılı: 1.336 kişi
2020 yılı: 1.160 kişi
2021 yılı: 3.231 kişi
Bu tablo 2020 yılı ile 2021 yılı ortasında ölen mülteci sayısındaki artışı gözler önüne sermektedir. Emperyalist devletler ve Birleşmiş Milletlerin “göçü hudutlarda durdurma” siyaseti yeni trajedilere neden olmuş, 2020 yılına nazaran Akdeniz’de yaklaşık 2 bin insanın daha ölmesine sebep olmuştur! Göçü durduracağını tez edenler, mülteci ölümlerinin artışını durduramadıkları üzere, göçün derinleşerek büyümesine neden olmuşlardır. Bu sayıların tabir ettiği üzere, mültecileri ölümcül rotalara iten güvenlikçi siyasetler ve devasa bir hudut güvenliği sanayisi bulunmaktadır.
TEKELLER İÇİN BİR KALKINMA ALANI DAHA: HUDUT GÜVENLİĞİ
Mültecileri duvarlar, tel örgüler, sağır eden ses frekansları vb uygulamalarla istediği coğrafyada durdurmayı yahut istediği tarafa sürmeyi, hapsetmeyi hedefleyen yatırımlar tam gaz devam etmektedir. Dünya’da ve Türkiye’de uygulanan hudut sanayisi tekellere “kalkınma” için karlı bir alan daha açmaktadır.
Türkiye de Çin seddinden sonra dünyanın üçüncü büyük duvarını kendi hudutlarına örmektedir. Belirtmek gerekir ki, BMMYK, Göç ve İltica Ofisleri eliyle daha evvelce Türkiye’ye huduttan giriş yapan sığınmacıların kayıtlarını alıyor ve üçüncü bir ülkeye yerleştirme süreçlerini yürütmek gayesiyle, memleketler arası müdafaa müracaatlarını değerlendiriyordu. Lakin 10 Eylül 2018 tarihi itibariyle BMMYK bu yetkilerini Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü’ne devrederek Türkiye’den çekildi! 1951 BM Mülteciler Mukavelesine koyduğu coğrafik çekinceyi kaldırmayan Türkiye, Avrupa dışından gelen bireyleri hala mülteci olarak kabul etmiyor. Bu durum, milyonlarca insanın 11 yıldır mültecilik statüsü almasına pürüz oluyor. Göç Yönetimi Genel Müdürlüğü’nün bağlı olduğu İçişleri Bakanlığı sıkıntıyı ‘güvenlik’ penceresinden ele alıyor. Savaşlardan, şiddetten, zulümden ve insan hakları ihlallerinden kaçmak zorunda kalan beşerler Türkiye’de de güvenlikçi telaffuzlarla “kaçak” muamelesi görmekle birlikte, İnsan Hakları Kozmik Beyannamesinin 14’üncü Hususunda düzenlenen sığınma hakkı ve milletlerarası muhafazadan da tam olarak faydalanamıyor. Doğu sonundan geri itiliyor, iltica talepleri engelleniyor ve böylelikle “sınır dışı etme yasağı” deliniyor.
Tüm bunlar yaşanırken mülteciler sonlarda hayatını kaybediyor. Son 2,5 yılda İran-Türkiye- AB çizgisinde medyaya yansıyan mülteci mevt sayısı en az 255’ ulaştı. Mülteciler alabora olan şişme bot ve tekneler, hudut uzunluklarında donma, balık istifi araçlarda trafik kazası, jandarmanın kaçakçılarla girdiği çatışma sonucu ya da Yunanistan kolluk kuvvetlerinin hudutta açtığı ateş sonucu hayatını kaybettiler.
2021 yılının birinci günlerinde İran’dan Türkiye’ye Van üzerinden giriş yapmaya çalışırken donarak hayatlarını kaybeden 3 kişinin ve Başkale ilçesindeki hudutta 1 kişinin cansız vücuduna ulaşıldı. Ocak ayında İran sonundaki Van’ın Saray ilçesinin Amanyurt Mahallesi’nde donarak hayatını kaybeden Afganistanlı bir bayan ile hududun İran tarafında bir erkeğin cansız vücutları bulundu. Öte yandan Van Barosu Göç ve İltica Komisyonu’nun dikkat çektiği üzere; hudutlardaki rüşvet düzeneği ve göçmen “kaçakçılarına” uygulanan cezasızlık siyaseti, mültecilerin vücutları üzerinden zenginleşmenin devam etmesine neden oluyor.
2022 başında Yunanistan tarafından geri itilen ve donarak ölen 19 göçmenin cansız vücuduna ulaşıldı. Nisan ayında Yunanistan-Türkiye sonundaki Kırklareli’nin Meriç Irmağı’nda mülteciler hududu geçmeye çalışırken vurulan bir bayan hayatını kaybetti. 2022 yılı da evvelki yıllar üzere sonda ölümlerin yaşanmasına karşın, ölümlere sebep olanların cezasız kaldığı bir yıl olmaya devam ediyor.
Yeni göç idaresinde mültecilere karşı ismi konmamış savaşlar sürüyor. Göç ve göçmen topluluklar devletlerin birbirlerini baskılamak üzere kullandıkları bir enstrümana dönüşüyor. Pazarkule olayları tam da bu türlü bir muharebeydi ve ortada mülteciler ezildi. Bir insanlık cürmü olan push back (geri itme) zulmünün karşılığında push forward (ileri itme) uygulanabildi.
‘GERİ GÖNDERECEĞİZ’ SÖYLEMİ NEFRETİ BÜYÜTTÜ
Suriye’de belirsizlik sürerken inançlı bir geri dönüş kısa vadede mümkün görünmüyor. Kamuoyunda geri gönderilecek bölge olarak Türkiye’nin denetim ettiği bölgeler gösteriliyor. Halbuki Suriye’de hiçbir bölge mülteciler için inançlı değil. İçişleri Bakanı Süleyman Soylu, “2 milyon 626 bin 170 kişinin Türkiye’ye girmesini engelledik, 6 ayda 1 milyon 246 bin kişiyi Türkiye içerisinde yakaladık, 361 bin 740 kişiyi bugüne kadar göndermişiz. Şu anda elimizde toplam 25 bin geri gönderilecek insan var. Hepsi geri gönderme merkezlerinde” diyebiliyor. Meğer zorla geri gönderme siyaseti yerine inançlı göç ve iltica siyasetlerinin devreye konması gerekiyor
Güvenli geri dönüş yolunun açılması için; Suriye’de emperyalist işgal ve müdahaleler son bulmalı, ülke içinde gerçek manada demokratik ortam sağlanmalıdır. ABD, AB, Rusya, NATO güçleri, Türkiye, İran ve perde ardındaki Çin Suriye’den çekilmelidir. Nizam muhalefeti tarafından tabir edilen “Esad ile görüşmeler yaparak mültecileri geri göndeririz” söylemi de gerçekçi değildir. Çünkü rejim hala iç savaşın bir tarafı olmaya devam etmektedir. Suriye’de geri dönmek isteyen mülteciler için memleketler arası muhafaza çerçevesinde inançlı geri dönüş yolları ve gerekli sosyolojik, ekonomik, ruhsal alt yapı sağlanmalıdır.
Ayrıca sonlarda ölümlerin durması, binlerce mültecinin hudut kapılarından geri itilmesinin önlenmesi için öncelikle Türkiye’yi AB’nin göçmen deposu yapan “Geri Kabul Anlaşması” iptal edilmeli, mültecilerin üçüncü bir ülkeye sığınma müracaatlarının önü açılmalıdır. AB ve gelişmiş kapitalist ülkeler mültecilere kapılarını açmalıdır. Duvarlara ve hudut güvenlik sistemlerine harcanan devasa kaynaklar insanlığa karşı değil insanlık için kullanılmalıdır. Geri itme uygulamasına son verilmeli, bu uygulamada sorumluluğu olanlar yargılanmalıdır.
Mültecilik statüsü zulme uğrayan ve geri dönüş tehlikesi bulunan tüm kısımlara sağlanmalıdır. Türkiye dışında üçüncü bir ülkeye iltica başvurusu yapılmasının önü açılmalıdır. Bu bahisteki tüm yetkilerini Göç İdaresi’ne terk eden BM tekrar iltica müracaat sistemleri oluşturmalıdır. BM üzerinde gerekli baskı artırılmalıdır.
Ağır hak ihlallerinin yaşandığı Geri Gönderme Merkezlerinde yaşanan hak ihlallerine son verilmeli, bu yerler demokratik kitle örgütlerinin kontrolüne açılmalıdır. Mülteciler için geri göndermeme unsuru uygulanmalıdır. Savaş ve insanlık kabahatlerine bulaşanlar ayıklanarak milletlerarası yargıya teslim edilmelidir. İdari nezaret ve geri gönderme merkezleri yerine göç, iltica ve kabul merkezleri açılmalıdır. Hakkında mutlaklaşmış yargı kararı olmadan, yalnızca hata isnadına dayanılarak ve geri gönderme yasağı bakımından kıymetlendirme yapılmadan, geri gönderme kararı verilmesi uygulamasına son verilmelidir.
Sınırda misyon yapan kamu vazifelilerinin ve kolluk güçlerin misyona başlarken ve bitiminde mal bildiriminde bulunmaları zarurî hale gelmelidir. Rüşvet sistemi dağıtılmalıdır. İnsan tacirliğinde hukukî caydırıcı yaptırımlar getirmelidir.
Gelinen yerde şunu söz etmek gerekir ki; tek adam iktidarı kadar nizam muhalefeti de bu taleplere yaklaşmadı. CHP ve GÜZEL Parti ile AKP ortasında devam edem ‘geri göndereceğiz’ tartışması, “Suriyelilerin geri dönüş projesi” için İdlib’deki briket meskenler, hükümetin “seyreltme” ve “geri gönderme” planlarına dair sinyaller mültecilere karşı nefretin artmasına neden oldu. Nizam muhalefetinin politik hududu “En güzel ben geri gönderirim”in ötesine geçmedi. Çok katmanlı sorunun tahlili dar bir alanda boğuntuya getirildi. Örneğin karşılıklı ahenk ve entegrasyon üzere çalışmalar gündem dahi olmadı. Mültecilere yönelik nefret lisanını en açık biçimde kullanan Bolu Belediye Lideri Tanju Özcan, “artık gitme vaktiniz geldi istenmiyorsunuz” diyerek mültecileri gaye haline getirmekten geri durmadı. Nizam muhalefeti mülteci aksiliği üzerinden AKP Hükümeti ile sağcılık yarışına giriyor, geri gönderme problemini gündemde tutarak, AKP Hükümetinin de işini kolaylaştıryor. Suriye üzerinde AKP’nin öne sürdüğü “güvenli bölgeler” propandası böylelikle burjuva muhalefetten dolaylı takviye alarak güç kazanıyor.
Açık ki, nefret tohumlarını saçan siyasal merkezler, toplum içinde oluşabilecek çatışma dinamiklerinin ve katliamların da sorumlusu olacaklardır.
NEFRETİN PROPAGANDA AYGITLARI
AKP’nin göç siyasetinin inşası ve yaygınlaştırılmasında hâkim medya daima değerli rol oynadı. Türkiye’de hükümete yakın medya organlarında yer alan haberler ve haber lisanı, hükümetin mülteci siyasetine nazaran değişti. Medya, Ortadoğu’da ‘ümmet lideri’ rolünü üstlenmeye çalışan periyodun Başbakanı Recep Tayyip Erdoğan’ın kullandığı ‘ümmet ve ensar’ tanımlamalarını kullanmayı tercih ederken ‘geçici, misafir’ vurgusundan vazgeçmedi. Mülteciler havuz medyada haklarıyla tanınmak yerine teba toplumu olarak sunuldu.
Mülteciler ve göçmenler için bir büyük tehlike de medya ve toplumsal medyada yaşanan bilgi kirliliği, dezenformasyon ve kara propagandadır. Sözümona “Ulusalcı”, “Solcu” diye geçinen kimi odakların da bu kampanyalara dahil olmaları hafızalardadır. “Ülkemde Mülteci İstemiyorum, Sessiz İstilaya Hayır” kampanyası tipik örnektir.
Bir öbür örnek: Kentlerde fahiş fiyatlarda olan mesken kiralarının asıl nedeni olarak mülteciler gösterilmektedir. Mültecilerin mağduriyetini fırsata çeviren yerli emlak piyasası böylelikle gözden kaçırılmaktadır. Kaldı ki, konut ve barınma sorunu kapitalizme has bir sıkıntıdır, tahlili de mültecilerle rekabeti değil ortak çabayı gerektirir.
İKİ MİLYON PERSONEL 11 YILDIR KAYITDIŞI SÖMÜRÜLÜYOR
Türkiye’de göçmen çalışanlar çok uzun saatler ve çok berbat şartlarda çalıştırılıyor. O denli ki, neredeyse hiçbir hakkı olmadan kölece şartlarda, üzerlerine kapılar kilitlenerek, mevte dahi terk edilebiliyorlar. Bakan Özhaseki’nin “Sanayiyi mülteci emekçiler ayakta tutuyor, yüzbinlerce insan en ağır en güç işlerde çalışıyor” beyanı da bunun bir itirafıdır. Damızlık Koyun Yetiştiricileri Birliği Dernek Lideri Nihat Çelik’in “Türkiye’de taban 5 bin liraya çalıştıracak çoban bulamıyoruz, Afgan çoban ithal etmek istiyoruz” beyanı ise Türkiyeli personel ve işçilerin razı gelmediği şartlara mülteci personellerin razı edildiğini açıklıkla ortaya koyuyor.
En ağır işlerde, ucuz ve teminatsız şartlarda çalışmaya maruz bırakılan Suriyeli, Afganistanlı, Pakistanlı, Iraklı vd ülkelerden mülteciler hayatlarını sürdürebilmek için bu şartlara mahkûm ediliyorlar. AKP’li yıllarda mülteci emekçi gerçeği şudur; Yaklaşık 2 milyon göçmen/mülteci emekçi 11 yıl boyunca sigortasız, teminatsız, çoğunlukla ortalama fiyatın yarısına çalıştırılarak amansızca sömürülmüştür.
Peki bu çalışma şartları göçmen/mülteci personellerin tercihi midir? Kendi ülkesini bırakıp lisanını kültürünü bilmediği öbür bir coğrafyada yaşamak kolay değildir. Suriye savaşı ile birlikte milyonlarca insan bir anda kapitalistlerin kar hırsına terk edildi. Kayıtsız, garantisiz şartlarda çalıştırılan mülteciler, işverenlerin karına kar katmaya devam ediyor. Türkiyeli emekçiler örneğin 12 saat çalışmaya itiraz edebiliyorken bunu mülteci çalışanlar yapamıyor. Zira çalışma müsaade hakkı onlardan alınıp işverenlerin insafına terkedildi. Çalışma müsaadesi başvurusu işverenlerde olduğu surece, mülteci emeği yerli emekçilere tehdit olarak sunulmaya devam edilecektir. Münasebetiyle yerli emekçiler, mülteci personellerin çalışma müsaadesi taleplerine dayanak olmalıdır ve çalışma müsaadesi başvurusu acilen mülteci çalışanlara tanınmalıdır. Birden fazla çocuk 2 milyona yakın mülteci emekçinin içerisinde sadece 40 bine yakın insanın çalışma müsaadesine sahip olması, kayıtsız ve garantisiz çalıştırılan milyonlarca insanın varlığının sürdüğünü göstermektedir. Emek piyasasının en altında konumlanan mülteci emekçilerin üzerinden işverenler zenginliklerine zenginlik katarken, çalışanlar içerisinde yerli-göçmen ayrımı yapılarak birlikte çaba şartları ortadan kaldırılmak isteniyor.
Yerli ve göçmen çalışanların bahtları ortaktır Saya emekçilerinin grev örneğinde olduğu üzere atölyelerde, fabrikalarda, tezgahlarda yerli ve göçmen personeller birliklerini oluştuduklarında kazanım elde etme imkanına sahiptirler. Suriyeli ve Türkiyeli işverenler yerli ve mülteci çalışanları sömürebilmek için nasıl bir ortada hareket ediyorlar ise çalışanlar de birlik olmalıdır.
Göçmen ve mülteci personellerin yerli personellerle tıpkı sendikada örgütlenmesinin, ortak hak uğraşının, toplu mukavele ve grev yapabilmelerinin önü açılmalıdır. Zira onlar Türkiye emekçi sınıfının bir kesimidir. İşverenler rekabeti kışkırtırken, çalışanlar birliği ve ortak çabayı temel almalıdır. 2022 yılının birinci aylarında 120 grev, direniş gerçekleşti. Bilhassa Gaziantep’teki hak alma gayretine katılan, sendikalaşan personellerin içinde Suriyeli çalışanların de olması geleceğe dair kıymetli bir işarettir.
Son olarak Avrupa’nın kapitalist iş piyasası, toplumsal hakları nedeniyle maliyet gördüğü mültecileri artık istemiyor. İnhisarlar mültecilerin yerine ucuza çalışacak mobilize göçmen personelleri transfer etmek istemektedirler. G7, G20 gibisi doruklar bunun için çalışmakta, personel sendikaları ise bu ahlaksız burjuva planın içine çekilmeye çalışılmaktadır. Bu nedenle sermaye siyasetlerinden tam kopuş sağlayarak, milletlerarası personel sınıfının ve sendikaların sermayeden bağımsız bir göç ve örgütlenme stratejisini inşa etmesi gerekmektedir.
MÜLTECİ ÇALIŞANIN ÖLÜSÜ DİRİSİ KADAR KARLI!
Türkiye yalnızca AB’nin “göçmen deposu” değil, göçmen emekçilerin üç kuruşa can verdikleri milletlerarası “iş cinayeti pazarı” haline de getirildi. İSİG Meclisi datalarına nazaran 2022 yalnızca birinci 5 ayında 479 iş cinayeti yaşandı. Bunlardan 28’i mülteci/göçmen emekçiydi. 12 emekçi Suriyeli, 4 emekçi Özbekistanlı, 3’şer personel Afganistanlı ve İranlı’ydı. 2017 ve 2021 yılları ortasında ise ‘10 bin 262 işçi’ iş cinayetinde ömrünü yitirdi.
İşte 5 ayda ölenler ve geldikleri ülkeler: 2022 yılının birinci 5 ayında 38 mülteci/göçmen emekçi hayatını kaybetti. Bu personellerin geldikleri ülkelere bakarsak: 16 personel Suriyeli; 8 personel Afganistanlı; 4 personel Özbekistanlı; 3 emekçi İranlı; 1’er personel Belaruslu, Endonezyalı, Rusyalı, Pakistanlı, Sırbistanlı, Türkmenistanlı, Ukraynalı.
Şubat 2022’de İstanbul Güngören’de 5 mültecinin yanarak can verdiği 4 katlı dokuma atölyesi önünde Güngören Demokrasi Platformu’nun davetiyle bir ortaya gelen kitle basın açıklaması düzenledi. İzmir’de ise 3 mülteci personel yanarak yahut yakılarak can verdi. Soruşturma devam ediyor. EMEP çalışanların mezarı başında basın açıklaması yaptı. Mülteci emekçiler can verdiğinde kaydı olmadığı için işverenler büyük cezalardan ve tazminatlardan kurtarıyor, ölümlerin üzerini hemen kapatabiliyor. Bu nedenle göçmen/mülteci çalışanların ölüsü, neredeyse dirisi kadar “kullanışlı” hale geldi.
Açık ki, emekçi sıhhati ve iş güvenliği sorunu sınıfsal bir problemdir. Yerli emekçiler ile mülteci personeller misal şartlarda sermaye eliyle öldürülmektedir. Bu nedenle, sendikalar, emek ve meslek örgütleri sınıf gayretinin bir konusu olan personel sıhhati ve iş güvenliğini mülteci çalışanları de dahil ederek bir gayret sınırına dönüştürmelidir.
MÜLTECİ BAYANLARIN DA CAN SİMİDİ: İSTANBUL SÖZLEŞMESİ
Mülteci bayanlar göç yollarında istismar, tecavüz, zorla alıkoymaya maruz kalmaktadır. Afgan bayanların göç yollarına çıkmadan evvel, hamileliği önleyici üç aylık iğneler yaptırarak göç yollarına düşmesi bunun bir örneğini oluşturmaktadır. Bilhassa bayanların göç yahut iltica sürecinde yaşadıkları zorluklar onları daha savunmasız hale getirdi ve geleceksiz kıldı. Lisan faktörü ve toplamda yaşadıkları kültürel, sosyolojik farklılıklar mülteci ve göçmen bayanları toplumdan izole etti.
Kadınlar göç ettikleri yerlerde lisan bariyerini aşamadıkları için sağlıklı irtibat kurmaktan yoksun kalıyor ve gündelik işlerini bile birinci vakitlerde yapamaz hale geliyorlar. İş yerinden mahalleye birçok alanda lisan bariyeri yüzünden şiddete ve baskıya maruz kalıyorlar.
Mülteci bayan emeği, Türkiye’de daha çok dokumacılık, hizmet ve yaşlı-hasta bakımı üzere kesimlerde kullanılmaktadır. Suriyeli ve Afganistanlı bayanlar daha çok atölyeler ve hizmet dalında çalışırlarken, yaşlı-hasta ve çocuk bakımında ise eski Sovyet ülkelerinden gelen bayanlar çalışmaktadır. İranlı bayanlar ise daha çok turizm, çeviri-tercümanlık ve hoşluk kesimlerinde çalışmaktadırlar.
Mülteci bayanlar ülkelerinde farklı yetenek ve birikimlere sahipken, Türkiye’de teminatsız emekçi olmaya mecbur bırakılıyorlar. Yaşlı bir mülteci bayanın tekmelendiği toplumsal nefret ikliminde mülteci bayanların kabartılan şoven nefretin gayesi durumunda. Bu durum daha da yalnızlaşmak, konutlara kapanmak demek. Bu süreçte şiddet, taciz ve tecavüz artmaya devam ediyor. Bu makûs gidişat içinde tıpkı yerli bayanlar üzere mülteci bayanların da can simidi olan İstanbul Sözleşmesi’nin bir gecede yok edilmeye çalışılması mülteci bayanların hayat hakları için de epeyce kıymetli.
“Göç ve İltica” başlığıyla İstanbul Kontratı’nda yer alan 59 , 60 ve 61. Hususlar mülteci bayanlara ve çocuklara yönelik şiddete dair tedbirler sağlıyor. Kontratta örneğin Mültecilerin Statüsüne Ait 1952 Kontratı kapsamında “zulüm görme” olarak kıymetlendirilerek şiddete uğrayan bireye tamamlayıcı/ikincil müdafaa hakkı tanınması istenmektedir. Toplumsal cinsiyete dayalı rastgele bir zulüm görme tehlikesi kelam hususuysa, bayana mülteci statüsü verilmesi gerektiği belirtilen kontrat, mülteci bayanlar için bu sebeple hayati bir ehemmiyete sahip. Birebir vakitte üçüncü bir ülkeye ilticasına dair kabul yordamları ve takviye hizmeti sağlanması da mülteci bayanların inançlı ülkeye kabulünü sağlamaktaydı.
Mülteci bayanlar için de hayati bir kıymete sahip olmasından ötürü, Türkiye’nin Mukaveleden çekilmesi kararını protesto sadece yerli bayanların değil mülteci bayanların da dahil olduğu hareketler ile gerçekleşti. Bu hareketlere katılan 4 İranlı mülteci için demokratik protesto biçimlerinden biri olan sokak aksiyonlarına katılmak kabahat sayılarak hudut dışı kararı verildi. Bu karar birebir vakitte haklarını aramak isteyen tüm mültecilere gözdağı niteliğindedir.
MÜLTECİ ÇOCUKLARIN GELECEĞİ NE OLACAK?
Savaşta babalar ya öldü ya cezaevinde kaldı ya da kayıp edildi. Anneleriyle sonu geçen, hayatta kalmak için beslenme, sıhhat, eğitim haklarından yoksun kalan çocuklar geleceksizlik girdabında çocuk personel haline geldiler. Suriye göçüyle birlikte Türkiye’de çocuk emekçi sayısı arttı, çocukların çalışma saati artarken, çalışma yaşı 6 yaşına kadar düştü! Mülteci çocukların emeği işverenleri güçlü etti. Bir hanede yaşayan kişi sayısı ve aylık gelir göz önüne alındığında açlık hududunun altında yaşadıkları görülmektedir. Bu nedenle çocuklarda beslenme meseleleri başgösterdi.
Okulda olması gereken Suriyeli çocuklar saya atölyelerinde kimyasalların içerisinde çalıştırılıyor. Veya yazın güneşin altında tarım personelliği yapmak zorunda kalıyor. Suriyeli çocuklar kaçak iş yerlerinde, kontrolsüz ve her türlü haktan mahrum bırakılarak çalıştırılıyor. Eğitimde olması gereken çocuklar nefret cinayetlerine, ayrımcılığa, istismara ve şiddete maruz kalıyor. Bilhassa hudut kentlerinde ve gettolarda kız çocukları ikinci, üçüncü eş olarak alınarak, hayatları karartılıyor. Suriyeli çocukların okullaşma oranında da büyük sıkıntılar göze çarpıyor. Okula gitmeme, çalışan çocuk sayısını ve erken evliliği artırmakta, çete mafya kümelerinin ağına düşme riskini doğurmaktadır.
Ayrıca, okula devam eden çocukların lisanlarının yetersiz olması muvaffakiyetlerini olumsuz olarak etkilemektedir. Ana lisanı Arapça olan çocukların eğitim hayatında anadilde eğitimin olmayışı öğrenmelerinin önünde önemli bir mahzur olarak durmaya devam ediyor. Sıhhate erişim Türkiye’deki çocuk mültecilerin önde gelen meseleleri ortasındadır.
Türkiye’de günde ortalama 500 Suriyeli bebek doğuyor. Şu ana kadar Türkiye’de doğup büyüyen çocuklar; İstanbul, Ankara, İzmir, Kars, Edirne, Trabzon vs. doğumlu. Ve bu sayı 1 milyona dayandı. Bu kuşak büyük oranda kendini Türkiye’ye ilişkin hissediyor ve savaş büsbütün bitse bile geri dönmek istemiyor. Münasebetiyle mülteciler süreksiz değil kalıcıdır ve mültecilik ebediyen sürdürülebilir bir olgu değildir. Hal bu iken; “Suriyeliler çok çocuk yapıyor” üzere ayrımcı telaffuzlar kabul edilemez. Çünkü bu çeşit telaffuzlar nefreti körüklediği üzere her bir mülteci çocuğu da gaye haline getiriyor. Bütün bu ayrımcı nefret telaffuzları göçmen çocukları hem okullardan uzaklaştırıyor. Hem de ruhsal travmaların içerisinde yalnızlaştırıyor. Türkiye toplumundan kopuk kendi dünyalarında yaşayan jenerasyonların büyümesine yol açıyor. Gereksinim olan şey, yerli ve mülteci çocukların eşit ve kardeşçe büyüyeceği bir ülkeyi, bir dünyayı yaratmaktır.
Bütün çocukların kozmik hakları vardır. Çocuklar yerli ve mülteci diye ayrıma uğrayamaz! Çocuklar eşit haklara sahiptir. Türkiye Cumhuriyeti Devleti altına imza attığı Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin gereklerini yerine getirmelidir. Çocuklar hem ulusal hem de milletlerarası müdafaa ve toplumsal teminat altına alınmalıdır. İltica, statü ve eşit yurttaşlık hakkı çocukların garantisi olmalıdır. Çocuk personellik yasaktır, denetlenmelidir. Çocuklar okul sıralarına dahil edilmeli, ailelerine memleketler arası ekonomik dayanak sağlanmalıdır. Demokratik bir ülkede yaşamanın gereği olarak; çocuklar için Türkçe’nin yanında anadilde eğitim hakkı da sağlanmalıdır.
ADALET TERAZİSİNDE MÜLTECİLER NEREDE?
Toplumda, Suriyeli mültecilere Türk vatandaşlarına tanınmayan birçok hakkın tanındığı ve Suriyeli mültecilerin vatandaşlara göre üstün tutulduğu fikri hakim. Kolluk ve yargı mensupları da bu iklimin içindedir. Birden fazla durumda mülteciler eşit görülmemekte, mültecilere karşı işlenen cürümlerde aktif soruşturma yapılmaması ve cezasızlık genel kural halini almaktadır. Ceza verilmek zorunda kalındığında da cezalar en hafif formda verilmektedir. Adana’da polis kurşunuyla can veren Ali El Hemdan davası buna örnektir. Bu olay ile görüldüğü üzere, mülteci cinayetleri cezasızlık siyasetleri ile savuşturulmakta, baro ve kamuoyunun baskısı/takibi olmadan mülteci cinayetlerinde yargı tarafından adalete ait adım atılmamaktadır. Ayrıyeten mültecilere yönelik yaralama yahut mala ziyan verme bahisli birçok olayda soruşturma yüzeysel bırakılmakta ve takipsizlik kararı verilerek dava açılmadığı görülmektedir.
Diğer yandan mültecilere yönelik şiddetin yaygın olması ve mültecilerin karıştığı olaylarda, mültecilerin mağdur oldukları durumlarda dahi haklarında geri gönderme kararı alınması ve “geri gönderme merkezlerinde” tutulması nedeniyle mülteciler kendilerini inançta hissetmemektedir. Bu güvensizlik hissi ve üstte bahsedilen cezasızlık siyaseti -yani hukuka da olan güvensizlik- nedeniyle mülteciler, kendilerine karşı işlenen hatalarda ekseriyetle hukuka başvurmaktan imtina etmektedir.
Geri Gönderme Merkezlerine alınan mültecilerin durumu ve hukuka erişimi genel mülteci durumundan daha vahim durumdadır. Mülteciler insani koşullara uygun olmayan şartlarda uzun müddet tutulmakta, azaba varan makus muamelelere maruz kalmakta hatta mevt olayları dahi yaşanmaktadır. Mültecilere baskı ve yıldırma ile istekli bir halde gitmek istediklerine dair dokümanlar imzalatılmaktadır. Buradaki mültecilerin yakınlarına ulaşması, görüşler keyfi halde engellenmekte, mültecilerin talebi üzerine gelen avukatlara dahi bilgi almada, görüşmelerde ve belge incelemelerinde zorluklar çıkarılmaktadır.
Yine gerek devlet yöneticilerinin gerekse patronların mültecileri, rekabet etme gücünü arttıran ucuz işgücü olarak görmesi nedeniyle, mültecilerin sigortasız çalışmasına göz yumulmakta ve adeta teşvik edilmektedir. Sigortasız çalışan mülteciler yaşadıkları iş kazalarında neredeyse hukuka hiç başvurmamakta büsbütün patronun insafına kalmaktadırlar. Kaza gerçekleştiğinde patronlar hem kayıtsız emekçi çalıştırmanın türel yaptırımından hem de iş kazasının mali yükümlülüğünden kurtulmak için olayın iş kazası olarak geçmesini önlemektedir. Patronlar, mültecileri geri gönderilme ve çalışma müsaadesi olmadan çalışmanın yasak olmasının cezai yaptırımı ile korkutarak, bazen de muhtaç olan mültecilere cüzi ölçüde ödeme yaparak iş kazalarının sıradan bir kaza olarak kayıtlara geçmesini sağlamaktadır. Birçok olayda patronlar kazadan çabucak sonra personelleri tehdit ederek tüm alakalarını kesmekte ve emekçinin kayıtsız olmasına güvenerek iş cinayeti ya da iş kazasından kendisini soyutlamaktadır.
Örnek olarak, İş kazası geçiren bir mülteci ile yaptığımız görüşmede mülteci, patronun kendisini hastane önüne bırakıp kaçtığını ve hastane masraflarını ödemediği üzere sakat kaldığı için kendisini işten çıkardığını, üstelik çalıştığı periyoda ait maaşını dahi ödemediğini belirtmiştir.
Mültecilerin hukuka erişiminin sağlanması lakin mültecilik statüsünün verilmesi, milletlerarası hukukun uygulanması ile mümkündür. Hiçbir topluluk için yeknesak tıpkı seviye bulunmamaktadır. Bayana yönelik şiddet, taciz, tecavüz cürümlerine ve savaş hatalarına ya da mafyatik bağlantı ağına dahil olan mülteciler de ülkede mevcuttur. Bu şahıslar tüm mülteci nüfusunu temsil etmemektedir ve ulusal, gerekli hallerde milletlerarası yargı önüne çıkarılmalıdır.
BİRLİKTE DEĞİŞTİREBİLİRİZ
Uluslararası sermayenin yeni göç rejimi, emeğin en ucuza en çabuk ve en garantisiz şartlarda edinimi üzerine inşa edilmektedir. Göçmen emeği süratle statüsüzleştirilerek, geçmişin “misafir”leri artık kullan-at işçilerine dönüşmektedir. Milletlerarası göçmen kaçakçıları ile memleketler arası sermaye güçleri el ele vererek emeğin garantisiz şartlarda devamlılığını sürdürmek üzere ortak bir strateji geliştirmişlerdir. Bu strateji ile “göçmen depo”su ülkeler yaratılmış, mülteciler hâkim devletlerin hudutları dışında bırakılmıştır. 1951 kontratının mültecilere tanıdığı haklar artık rafa kaldırılmış, mültecilik hükümran devletlerin “istedikleri kadar hak tanıyacakları” bir olgu halini almıştır.
Küresel iklim değişiklikleri, savaş ve çatışmalar göçü tetikledikçe, yerinden edilen insan sayısı artıyor. Yer değiştirmek zorunda kalan kitleler yaşamak için çalışmak zorunda kaldıkça işçileşiyor. Dünya’da sayıları 300 milyona yaklaşan yurtsuz bırakılmış insan nüfusu içinde emekçi kitleleri büyüyor. Bugün Türkiye’de de sayıları giderek artan mültecilerin emekçi sınıfının bir modülü haline geldiğini ve sınıf içerisinde şimdi belirleyici bir özne olarak görülmese de günden güne büyüyen bir kitle olduğunu görüyoruz.
Emek Partisi bu sıkıntıları görüp tahlil üretme konusunda adımlar atan devrimci bir partidir. Mülteci çalışanların örgütlenmesi için atölyelerde, fabrikalarda, mahallerde ve okullarda mültecilere kendi lisanından seslenerek aydınlatma çalışmaları yapmaktadır. EMEP, yerli ve mülteci emekçileri buluşturan toplantılarla sınıf içerisindeki birliği ve ortak çabayı de örgütlemeye çalışmaktadır. Bu yıl çokça yükseltilen göçmen düşmanlığı telaffuzlarına karşı yerli halkı uyaran ve göçmen işçilerle birlikte ortak çaba daveti yapan partimiz, emek ve demokrasi güçleri ile bu bahiste da birliğe özel ehemmiyet vermektedir. Yıl içerisinde sol, sosyalist, ilerici dost partilerin, sendikaların göç problemine dair düzenlediği konferanslar, yazdığı raporlar ve açıkladıkları teklifler bu bakımdan sevindiricidir.
Evet, yerlisi göçmeniyle bu hayatı daima birlikte değiştirebiliriz. Emekten, özgürlükten, eşitlikten, barıştan ve demokrasiden yana değişimin imkanları düne nazaran daha da artmış bulunuyor.
EMEK PARTİSİ
GENEL MERKEZİ”