219 gün önce başlattığı Ukrayna işgali istediği şekilde ilerlemeyen, son haftalarda sahadaki birlikleri önemli kayıp yaşayan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, dün savaşın seyrini değiştirecek önemli bir adım attı ve Herson, Zaporojye, Donetsk ve Lugansk’ı resmen ilhak etti. Bu bölge topraklarının yüzde 60’ı halihazırda Rus askerinin kontrolünde.
ÖNCE BAĞIMSIZLIK VERDİ
Putin, dört bölgenin ilhakını ilan etmeden önceki gece, 24 Şubat’ta işgale başlamadan hemen önce Donetsk ve Lugansk için yaptığı gibi, Zaporojye ve Herson’u “bağımsız” topraklar olarak tanıdı. Böylece Kremlin Sarayı’nda ilhak seremonisi yapılmadan önce, Rusya açısından dört bölgenin Kiev’den bağımsız oldukları varsayıldı. Söz konusu bölgelerde 5 gün boyunca Rusya’ya katılımın onaylanıp onaylanmadığına dair referandum düzenlenmiş, savaş gölgesinde yapılan ve Moskova dışında kimsenin tanımadığı referandumlardan yüzde 90’ın üzerine ilhak lehine sonuç çıkmıştı.
ŞARTLI BARIŞ TEKLİFİ
Dün ilhakın resmiyet kazandığını ilan etmek üzere saraydaki en büyük oda olan St George’s Salonu’da kürsüye çıkan Putin, “Bugün Rusya’nın dört yeni bölgesi daha var” dedi. Referandum sonuçlarının “kalıcı” olduğunu söyleyen Rusya lideri, “Zaporojye, Herson, Donetsk ve Lugansk halkı bundan böyle sonsuza dek Rusya vatandaşları olacaklar” diye konuştu. Putin en dikkat çekici mesajını, “Kiev ve Batı’yı, referandumlarla halkın ortaya koyduğu tercihe saygı göstererek savaşı bitirmeye davet ediyorum. Kiev’i müzakerelere davet ediyoruz” sözleriyle verdi. Ancak ilhak edilen toprakların görüşme konusu olmayacağını vurguladı. Konuşmasının devamında Batı’yı, Rusya’yı “küçük devletlere bölmek için çalışmakla” suçlayan Putin, yeni toprakları sonuna kadar koruyacakları sözü verdi. Putin ayrıca Batı’da “liberal değerler adı altında saf bir satanizmin uygulandığını” belirtti.
SABOTAJ VURGUSU
Konuşmasında Kuzey Akım’a da değinen Putin, “Yaptırımlar Batı’ya yeterli gelmedi. Kuzey Akım’da patlamalar yaparak şimdi de sabotaja başladılar” diyerek, Kuzey Akım boru hatlarında sabotaj sonucu meydana geldiği düşünülen 4 sızıntıdan ötürü Batılı ülkeleri suçladı.
DOĞUM GÜNÜ HEDİYESİ Mİ
Referandum sandıklarının kapanmasından üç gün sonra gerçekleşen tören boyunca Putin’in sözleri sık sık salondakilerin alkışlarıyla kesildi. Ünlü Kızıl Meydan’a bir sahne de kurulan törenler için, dört bölgenin Rusya’nın atadağı yerel yöneticileri de Moskova’da hazır bulundu ve katılım belgelerine imza attı. Şimdi karar metni sırasıyla anayasa mahkemesi ve parlamentoda onaylanacak. Bu sürecin, Putin’in doğum günü olan 7 Ekim tarihine kadar tamamlanması hedefleniyor.
NATO’YA HIZLI ÜYELİK HAMLESİ
Rusya lideri Putin’in “Barışı görüşmeye hazırız” önerisine Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’den “Ancak başka bir Rusya lideriyle masaya oturabiliriz” yanıtı geldi. “Barış görüşmeleri önerisi konusuna gelince. Rusya’nın şimdiki lideri Putin şeref ve haysiyetin ne olduğunu bilmiyor. Rusya ile günün birinde görüşme masasına oturacaksak bu Putin ile olmayacak, bir sonra liderle masaya oturabiliriz” dedi. Ayrıca “NATO’ya hızlandırılmış katılım başvurusunu imzaladıklarını” belirten Zelenski “Fiili olarak, ittifak standartlarıyla uyumluluğumuzu kanıtladık” şeklinde konuştu. NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg ise Ukrayna’nın üyeliği konusunda,”Ukrayna’nın ne tür bir güvenlik düzenine gireceğini seçme hakkı vardır” derken olası üyelik için ittifaktaki 30 üye ülkenin konsensüsünün gerektiğini söyledi.
ŞEYH ŞAMİL İLE MESAJ
Bu arada Zelenski, Kiev’de bulunan Şeyh Şamil’in evinin önünde Rusya’daki azınlıklara ve Müslümanlara seslenerek, “Size ölü sayısı hakkında yalan söylüyorlar. Bu insanların hepsi tek bir kişi istediği için öldü. Ukrayna’da ölmek zorunda değilsiniz” dedi. Şeyh Şamil, 19. yüzyılda Rusya’ya karşı durarak Kafkasya’nın bağımsızlığı için mücadele etmişti.
ŞİMDİ NE OLACAK
Putin’in ülkesine kattığını açıkladığı topraklar, Moskova tarafından 2014 yılında ilhak edilen Kırım yarımadası ile Rusya arasında önemli bir kara engeli oluşturuyordu. Kırım ile birlikte bu beş bölge, Ukrayna topraklarının yüzde 20’sine karşılık geliyor. Ukrayna kuvvetleri son haftalardaki karşı saldırıları ile bu bölgelerde kazanımlar elde etti. Şimdi Moskova, buraları kendi toprağı olarak görüyor ve savunulması için nükleer dahil her yola başvurabileceği tehdidinde bulunuyor. İlhak bölgesinde yaşayanları ise muhtemelen şu gelişmeler bekliyor:
* Okullarda Rus müfredatına geçilecek. Savaş hali sürdüğü için mevcut durumda örgün öğretim yapılmıyor.
* 4 bölgede de Rus rublesi bir süredir kullanımdaydı, şimdi Ukrayna parası kademeli olarak tedavülden kalkacak.
* Rus telefon hatları ve pasaportu kullanılacak.
* Başkentin halihazırda Kiev kontrolünde olduğu Zaporojye’de başkent Melitopol’e taşınacak.
* Rus basını, 4 bölgenin ileride Kırım çatısı altında birleşecek tek bir federal bölge olabileceğini iddia etti. Putin dün 4 bölgenin şimdilik ayrı ayrı idari birimler olacağını kaydetti.
* 4 bölgede yaklaşık 1.5 milyon kişi kaldığı sanılıyor. Bu kişilere para yardımı yapılacağı açıklandı ancak detaylar belli değil.
* Rus yasalarına tabi olacaklar. Bu durumda seferberlik kapsamında Rus ordusuna yazılmaları muhtemel.
KIRIM’DAN FARKI NE
Rusya 2014 yılında Kırım Yarımadası’nı ilhak ettiğinde Ukrayna’da bugünkünden çok farklı bir ortam vardı. Kiev’de Viktor Yanukoviç yönetimi yeni devrildiği için ordu ne yapacağını bilmiyordu. Bu şaşkınlık ortamında Putin’in askerleri, tek kurşun sıkmadan yarımadayı üç günde ele geçirdi. Kırım kışlalarındaki Ukrayna askerleri de silahları ellerinden alınarak yarımada dışına itildi. Batı da o dönem bu girişime ekonomik yaptırımlar dışında tepkisiz kaldı. Şimdi ise durum çok farklı. Dün ilhak edilen dört bölgede savaş devam ediyor. Taraflar arasında sınır çizgisi her gün sil baştan belirleniyor.
AVRUPA CEPHESİ: YENİ YAPTIRIMLAR DEVREYE GİRER
* Rusya’nın Ukrayna’ya ait dört bölgeyi ilhak etmesi 2. Dünya Savaşı’ndan bu yana Avrupa’daki en kapsamlı zorla toprak ele geçirme gelişmesi oldu.
* Rusya tarafından ilhak edilen Kırım’ı da Rus toprağı olarak tanımayan AB ve NATO, yeni bölgeleri de tanımayarak Ukrayna’nın toprak bütünlüğünü ve egemenliğini desteklemeye devam edecek.
* İlhaklar nedeniyle Rusya’yı sorumlu tutacak olan AB’nin yeni yaptırım ve kısıtlayıcı önlemleri devreye sokması gündeme gelecek. Dört bölgenin ilhakını kınayan AB’den yapılan açıklamada, “Bu kararlar hükümsüzdür ve hiçbir hukuki sonuç doğurmaz” denildi.
* NATO da AB’ye benzer şekilde, Ukrayna’nın Rus saldırganlığına karşı kendini savunmaya çalışmasını meşru hak olarak değerlendiriyor. NATO müttefikleri, Ukrayna’ya siyasi ve pratik desteği sürdürme konusundaki kararlılığı koruyor.
* AB ve NATO gelinen aşamada Rusya’dan gelen, “Bu topraklara yönelik saldırı Rusya’ya yapılmış sayılır”, “Kendimizi nükleer de dahil her türlü imkânla savunuruz” mesajlarının sahaya pratik yansımalarının ne olacağını ölçmeye çalışıyor. (Güven ÖZALP / BRÜKSEL)
ABD CEPHESİ: İLHAKI ASLA TANIMAYIZ
İlhak referandumlarını “düzenbazlık” diyerek tanımadığını net şekilde belirten ABD Başkanı Joe Biden, “Şu konuda net olmak istiyorum. ABD asla, asla, asla Rusya’nın Ukrayna üzerinde toprak iddiasını tanımayacak” dedi.
‘KUZEY AKIM İÇİN DALGIÇ GÖNDERECEĞİZ’
Biden, Baltık Denizi’nin altından geçen Kuzey Akım doğalgaz boru hattında yaşanan sızıntıları incelemek ve “ne olduğunu tam olarak anlamak için” üzere bölgeye dalgıç gönderileceğini de kaydetti. İlhak kararının ardından ABD yeni yaptırımları da hızla devreye soktu. ABD Hazine Bakanlığı’nın yaptırım listesi, Rusya Merkez Bankası Başkanı ve parlamentonun alt kanadı Duma’nın neredeyse tüm üyelerini de içeren isimlerle uzatıldı. Beyaz Saray basın sekreteri Karine Jean-Pierre de “Müttefiklerimiz ve ortaklarımızla Rusya’ya yeni yaptırımlar üzerinde çalışıyoruz” dedi. (Razi CANİKLİGİL/NEW YORK)