‘Kredi kullanmak isteyen ihracatçı 3-4 ay sırada bekliyor’
Enflasyonun rekor düzeylere ulaşmasında sanayicilere sorumluluk yüklendi. MB Lideri Kavcıoğlu’nun ‘Ucuz kredi alınıp stokçuluk yapılıyor’ çıkışı ise tartışma yarattı. Siyaset faizinin yüzde 14’te tutulduğunu fakat piyasada faizin yüzde 50’lere çıktığını belirten endüstriciler ve ihracatçılar “Kredi kullanmak isteyen de 3-4 ay sırada bekliyor” dedi. Hükümetin izlediği siyasetlerin doğurduğu olumsuz tesirlere dikkat çekildi.
Yapılacak muhakkak, dünya faiz artırırken biz ısrarı sürdürdük
Faizi piyasanın altında tutan, TL’nin pahasını düşüren yaklaşımın enflasyonu da patlattığı belirtildi. İş dünyasının temsilcileri ‘Sanayici dövizle makine, ham husus alıyor. Borç ödemesi yapıyor. Enflasyon yüksek olmasa bunları konuşmazdık’ değerlendirmesinde bulundu. ‘Enflasyonu düşürmek için atılması gereken adımlar belirli. Sadece temmuz ayında 51 ülke faiz artışı yaptı. Biz ne yaptık?’ sorusu yöneltildi.
Enflasyonun, kurun ve yüksek faizin yeni sorumlusu sanayiciler
Isınan iktisat karşısında tedbir alan birçok ülke karşısında TCMB yedinci ayında da faizleri sabit tuttu. İktisat sisteminin aldığı kararlar yaşanan kasvetlere tahlil olmazken, endüstricinin feryadı da ‘stokçuluk’ suçlamasına döndü. Endüstrici krediye ulaşamadığını söylerken, Merkez Bankası Lideri Kavcıoğlu ‘kredilerle döviz alıyorsunuz’ dedi. İSO meclisinde uzayan tartışma sonrasında enflasyonun, faizin ve kurun günah keçisi bu sefer endüstrici ilan edildi.
Ekonomi idaresinin uzun bir müddettir aldığı kararlar ne enflasyonu ne de kura tesir ediyor. Isınan iktisat karşısında alınan tedbirler anlık oluyor. Bugün bakıldığında Türkiye’nin enflasyonu çabucak hemen yüzde 80 düzeyinde. İstanbul’un enflasyonu da yüzde 100’e çok yaklaştı. Dolar Aralık 2021’deki düzeyini bile geçti. Merkez Bankası ise son 7 toplantıda siyaset faizini yüzde 14’te sabit bıraktı. Sabit kalan 3 toplantıdan sonra siyaset faizinin piyasalarda bir manası kalmadığı görülürken hem ferdi hem de ticari kredi faizlerinde sert yükselişler görüldü. Endüstriciler artan kredi faizleri karşısında ucuz finansman sorunu yaşamaya devam ederken, yıllık yüzde 40-50 aralığında faiz oranları piyasalarda dönmeye başladı. Endüstricinin bardağını taşıran son damla ise İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) temmuz ayı meclis toplantısı oldu. Endüstriciler ile Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu ortasında yaşanan tartışma gündemdeki sıcaklığını koruyor. Gerçekleşen toplantıda endüstriciler, TCMB’nin siyaset faizi yüzde 14 iken bankalarda yüzde 50’lere varan oranlarda kredi faizleriyle karşı karşıya kaldıklarını ve Eximbank’tan da kâfi kredi dayanağını alamadıklarını aktarmıştı. Kavcıoğlu ise ‘ucuz kredi kullanıp döviz alıyorsunuz, hepinizin listesi elimizde var’ üzere göz dağı vermişti. Toplantı sonunda endüstriciler ne kadar sıkıntı yakınsa da enflasyonun, faizin ve kurun günah keçisi tekrar aşikâr olmuştu. İktisat idaresi bir türlü artan enflasyona tahlil bulamazken, daima topu diğerine atıyor. Endüstriciler Merkez Bankası Lideri Kavcıoğlu’nun argümanlarına Bloomberg HT ile yanıt verdi.
Kaynaklar Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) dataları bir kısmı ile de döviz kredisi borçlarının kapatıldığına işaret ediyor. BDDK haftalık datalarından yapılan hesaba nazaran her 100 liralık TL cinsi ticari kredinin yaklaşık 30 lirası döviz kredisi borcuna aktarılmış durumda.
‘İthalat mahallî parayla değil dövizle’
Plastik Sanayicileri Derneği İdare Şurası Lideri (PAGDER) Selçuk Gülsün, dataların endüstricinin döviz varlığının çok bir biçimde arttığını göstermediğini lisana getirdi. Bloomberg HT’ye konuşan Gülsün, endüstricinin kendi bölümlerinde yapısal olarak ağır hammadde ve orta malı ithalatı yaptığını, fiyatlamaların da lokal para değil dövizle olduğunu hatırlattı. Bu nedenle endüstricinin dövize gereksinim duyduğunu söyleyen Gülsün “Veriler endüstricinin orta mallarına yatırımı azalttığını gösteriyor. Endüstrici döviz durumu artırdı mı? Datalara bakıldığında hükmî şahısların durumunda çok küçük bir artış var. Pandemi öncesi 70 milyar dolar iken geçen yıl bu ölçü 86 milyar dolara çıkmış. Artık ise 76 milyar dolar. Yani Sayın Liderin söz ettiği dövize eğilim var sözü ile uyumlu görmedim” tabirlerini kullandı. Finansmana erişim konusunda da külfetler yaşandığını lisana getiren Gülsün, kurların yüzde 350 arttığı bir periyotta kredilerin yüzde 300’ün altında arttığını belirterek, “Bankalar gösterge faizi ile borçlanıp, yüzde 40-45 ile para sunuyor. Endüstrici önünü göremediği için bu krediye almaya pek de istekli olmuyor. Son yapılan düzenlemelerle de vadeler uygunca kısaldı. İçeride şirketlerin piyasa dışında borçlanması imkansız hale geldi. Bu manada piyasada önemli bir daralma yaşanabileceğini düşünüyorum” dedi.
‘Bu paralar aşikâr insanlara veriliyor bize değil’
Modoko İdare Konseyi Lideri Koray Çalışkan, kredi sorunu ve stokçuluk tartışması hakkındaki soruları özel bir televizyon kanalında yanıtladı. Kredi konusunu üstünde çok çalışarak, dallarla de konuşarak çözülmesi gereken bir husus olduğunu söyleyen Koray Çalışkan “Türkiye’nin kalkınması sanayi ile olacaksa, endüstrideki üretim yapan insanlara müspet bir ayrım yapmamız lazım. Şu anda bankalar kredi vermiyor. Kredi verilse de oranlar çok çok yüksek. Belirli insanlara bu paralar veriliyor. Bunun önünü açmak lazım. Dolarizasyon kısmını kuvvetlendirecek kredi vermeyelim; fakat endüstrinin büyümesi için kriterleri belirleyip, o halde kredi vermemiz lazım” dedi. Çalışkan stokçuluk tartışması ile ilgili ise şunları kaydetti: “Stokçuluğun olabilmesi için ürettiğiniz eseri piyasaya sunmamanız, ardından fiyatların yükselmesi ve yükseldikten sonra satış yapmanız lazım. Dallar özelinde baktığınız vakit; şu anda yalnızca İstanbul’da binlerce mobilyacı var. Bu türlü bir şey mobilya özelinde yapılamaz. PMI’larımız beş periyottur düşüyor. Sanayi beş periyottur negatif performans sergiliyor. Şu anda moral, takviye verilmesi gerekirken bir devirdeyiz. İç piyasada ne yazık ki daralmanın süreceğini öngörüyoruz.”
‘Umarım bu şahap beyin şahsi fikridir’
Akdeniz Mobilya, Kâğıt ve Orman Eserleri İhracatçıları Birliği (AKAMİB) Lideri Bülent Aymen kelam konusu açıklama hakkında “Umuyorum ki bu Şahap Bey’in ferdî fikridir, kurum fikri değildir” dedi. Tüm bölümlerde üretimde ve ihracatta finansmana erişimde kıymetli bir meşakkat olduğunun altını çizen Aymen “Ekonomi kurmaylarının tüm söylemlerinde yüzde 14 siyaset faizinden bahsediliyor. Devlet bankalarındaki kısıtlı kaynaklardan ötürü, aslında fatura karşılığı kullandırılan yüzde 14 siyaset faizine erişiminiz çok güç. Özel bankalarda kredi faizleri yüzde 44-45’lerden başlıyor. Herkes tekerini bir halde döndürmek zorunda olduğu için mecburen bu oranlardan kredi kullanıyor” diye konuştu. Aymen, kelamlarına şu halde devam etti: “Yatırım tarafında, Sayın Cumhurbaşkanımız KGF kredisinden bahsetti. 31 Temmuz’a kadar faturalar toplandı. Bir kısım firmalar bu krediye güvenip makina alımı için ön ödeme yaptı. Buna rağmen hala bu mevzuyla ilgili hiçbir ses, haber yok. Bu ülkede yüzde 90’lar üzerinde gerçek enflasyon var. Münasebetiyle, bankaların yüzde 14 siyaset faizi ile uzun periyodik kredi kullandırabilmesi çok sıkıntı; lakin bugünkü enflasyon ortamına nazaran birtakım ayarlamalarla ihracatın devam ettirilmesi lazım. İmkânlar ölçüsünde kredi musluklarının açılması lazım.”
‘Kredi oranları yüzde 50 bandında’
Nurol Yatırım Bankası İdare Şurası Lideri Ziya Akkurt son periyotta tartışılan finansmana erişim imkanları ile ilgili değerlendirmelerde bulundu. Bloomberg HT yayınına katılana Akkurt, kamu bankalarının biraz daha düşük ve sonlu kredileri ile yüklü ortalama oranın yüzde 29 olduğunu ticari bankaların verdiği kredilerinin yüzde 40-50 bandına oturduğunu söyledi. Akkurt şirketlerin krediye ulaşmasının güç olduğunu söyleyerek kelamlarına şöyle devam etti: “Ucuz kredi konusundaki tartışmalar bence biraz daha uzayacak üzere görünüyor. Şu anda ticari bankaların uyguladığı ticari kredi faizleri neredeyse yüzde 40-50 bandında bir yerlere oturmuş durumda. Kamu bankalarının verdiği biraz daha düşük. Ortalaması alınınca yüzde 29 üzere bir sayı söylem ediliyor. Ben bunun piyasadaki gerçek durumu yansıttığını düşünmüyorum. Uygulamaya konulmaya çalışılan kısıtlamalarla şirketlerin krediye ulaşması zorlaştı.”
‘Bunu konuşmamızın tek nedeni fiyat artışları’
Ege Bölgesi Sanayi Odası Lideri Seçkin Yorgancılar, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı’nın açıklamalarını yorumladı. İSO Meclis toplantısında konuşulan kelamları yanlışsız bulmadığını söyleyen Yorgancılar “Merkez Bankası’nın ana vazife tarifinde para siyasetlerini düzenlemek, fiyat istikrarını sağlamak diye çok açıkça bir tabir var. Sayın Merkez Bankası Başkanı’nın yapmış olduğu açıklamaları tüm kamuoyu ağzının içine bakarak izliyor; hasebiyle itimat vermek zorunda. ‘Elimde liste var, stokçuluk yapıyorsunuz’ diye konuşmayı gerçek bulmadığımı söz etmek istiyorum” dedi. Yorgancılar kelamlarına şu biçimde devam etti: “Bugün piyasadaki banka faizleri yüzde 30’dan başlıyor. Firmaların kredibilitesine nazaran yüzde 50’ye kadar faiz isteyen bankalar var. Geçen hafta açıklanan bir uygulama ile kamu alacaklarının gecikmesi yıllık yüzde 30’a yükseltildi; lakin siyaset faizimiz hala yüzde 14 düzeyinde. Bunun en büyük düşüncesi enflasyonda. Türkiye 20 yıldır faiz, stokçuluk, kredi erişimi bahislerinde konuşmuyordu. Bugün, bunu konuşmamızın tek sebebi enflasyonun yüksek düzeyde olmasıdır. Şayet bir ülkede üretim yoksa kalkınmak hayaldir. Sanayi üretim endeksinin arttığı yıllarda Türkiye’nin büyümesinin üst taraflı geliştiğini görüyoruz. Bu manada endüstrinin desteklenmesi, moral verilmesi gerekiyor. Yüzde 14 siyaset faizi ile kredi veren bir banka yok. Yalnızca kamu bankalarında, fatura karşılığında, şayet kredi limitleri açıksa oradan karşılamaya uğraş ediyorlar. Türkiye’deki endüstrici, esnaf, tüccar yalnızca kamu bankaları ile çalışmıyor.”
‘Masa başında olmak yerine bizi dinleyerek hareket etsinler’
Türkiye Çelik Üreticileri Derneği (TÇÜD) Genel Sekreteri Veysel Yayan, dalın durumunu ve stokçuluk tartışmasını yorumladı. Yayan “Stokçuluk aslında iktisatta bir şeyin yeterli gitmediği tarafındaki görünümün tabiridir. Birileri bir şeyleri stok ediyorsa, birtakım yanlış uygulamalar var demektir” diye konuştu. Üretim yapan kesimde stokçuluğun olmayacağının altını çizen Yayan “Stokçuluk ticari kısımlarda olur. Ticari bölümlerin beklentilerine nazaran, makul ticari tutum alışları içerisine girdiğini görürsünüz. Temel olan, onların bu beklentiye girmesine imkan veren ekonomik kuralları ortadan kaldırmaktır. Hasebiyle stok sorununa bu türlü bir bakış açısıyla, inzibati önlemlerle yaklaşarak sıkıntıyı çözebileceğimizi düşünmek gerçekçi bir yaklaşım değil” değerlendirmesinde bulundu. Yayan “Şu anda krediler konusunda meşakkat var. Çok büyük ihracat yapan kuruluşlar yüksek faizle bile kredi bulmakta zahmet çektiklerini söylüyorlar. Eximbank kredisinde de zahmet çektiklerini söylüyorlar. Masa başında olmaktan çok, ilgili bölümleri dinleyerek hareket etmek kıymetli. Haziran ayında, üretimimizde yüzde 13,1’lik, ölçü tarafından ihracatımızda yüzde 18’lik düşüş var. Meğer biz bu yıl üretimde ve ihracatta önemli artışlar bekliyorduk. Geldiğimiz noktada, önümüzdeki aylarda bunun daha da ağırlaşmasından tasa ediyoruz” formunda konuştu.
‘Kullanmak için bile 3-4 ay sıra bekliyoruz’
Doğu Karadeniz İhracatçılar Birliği Lider Vekili Ahmet Hamdi Gürdoğan, şu an yüzde 50’ye çıkan kredi faizleri olduğunu söyledi. Sözcü’ye konuşan Gürdoğan “Bu sorunu tüm iş insanları yaşıyor. Var olan bir sıkıntıya yok demek tahlil getirmiyor. Eximbank da kredi musluklarını çok kıstı. Eximbank’tan kredi kullanmak isteyen arkadaşlarımızdan 3-4 ay sıra bekleyenler var. Bu problemler yoksa biz neden kahır yaşayıp da 4 ay bekliyoruz? Bir ay içinde vereceğin krediyi 3-4 ayda verirsen sene bitiyor” diye konuştu. Bankaların, kredi çekmek isteyen firmalara çıkardığı zorluklara da değinen Gürdoğan, şöyle devam etti: “Firmanın teminatı, mal varlığı dört dörtlük olduğu halde ‘çöp olsa gözlerine batıyor.’ Borcu olmayan, yalnızca bir taksitini bir hafta geciktirmiş birinin bile bu geciktirmesi önüne sorun olarak konuluyor. Kimin bu devirde günü gününe taksit ödeyebilecek gücü var? Bunlar bizim karşılaştığımız çok temel meseleler. Bu süreçlerin hızlanmasını istiyoruz. Yalnızca adım atmak, yürümek istiyoruz. Parayı bekletecek durumumuz yok. Para beklerse ihracat durur. İhracatta büyümek, finansman dayanağına ulaşmakla olur. Biz borçlu olanları affedin demiyoruz ki. En azından günü kurtarmak için finansman takviyesine akışı hızlandırın.”
