Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Yardımcı, besin gereksinimindeki artışın insanların ormanlara daha sık girmesine, bunun da hayvanlardan beşere bulaşan hastalıkların artmasına neden olduğunu söyledi. Yardımcı, erken ikaz sistemleri kurularak, ormandaki riskli bölgelere insanların girmesinin engellenmesi ve yeme alışkanlıkları ile ilgili kimi şeylerin değiştirilmesi gerektiğini belirtti.
Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hakan Yardımcı, insanlara bulaşan enfeksiyon hastalıkların yaklaşık yüzde 60’ının hayvanlardan kaynaklandığını belirtti.
Yardımcı, Dünya Sıhhat Örgütü’nün (DSÖ) Afrika’da yapılan bir çalışmasında son 10 yılda zoonotik hastalıkların (hayvanlardan insanlara bulaşan hastalıklar) yüzde 63 oranında arttığının belirlendiğine dikkat çekerek şunları söyledi:
“Özellikle son 1 yıl içerisinde de bu artış yüzde 50 oranında olmuş. Hastalıklara baktığınız vakit bunların birçoklarının ebola, kimi kanamalı virüs hastalıkları, şarbon da dahil olmak üzere birtakım hastalıklar olduğunu biliyoruz. Bunun nedenlerine de bakıldığında; Afrika nüfusun en çok arttığı kıtadır.
Bunun sonucunda da kentleşme çok fazla oluyor. Kentleşme fazla olunca ormanlara giriliyor. Nüfus arttıkça açlık fazla oluyor. Beşerler besinlere ulaşabilmek için ormanlarda olağanda temas edemeyeceği hayvanlarla temas etmeye, hatta bunları yemeye başlıyorlar.
Bu da yaban hayatında olağanda insanın karşılaşmayacağı virüslerle karşılaşıp, bunların beşerde evrilmesi ve yeni hastalıkların ortaya çıkmasına neden oluyor. Bunlar da zoonotik hastalıklar oluyor.”
‘TEK SIHHAT SİSTEMİ’
Yardımcı, DSÖ ve diğer kuruluşların bir ortaya gelerek ‘tek sağlık’ sisteminin kurulması için çalışma başlattıklarını, Türkiye’de de hem Sıhhat Bakanlığı hem de Tarım ve Orman Bakanlığının bu hususta iş birliği yaptığını lisana getirdi.
Yardımcı, ‘tek sağlık’ kavramının mahallî, ülkesel ve dünya boyutunda hayvan, insan ve etraf ile ilgili olan her şeyin sağlıklı hale getirilmesi için iş birliğini öngördüğüne vurgu yaparak, “Merkezde insan doktoru ve veteriner doktoru olmak üzere iş birliğiyle sonuç elde etmeyi hedefleyen bir kavram. Kentleşme, göçler ve bunlar beraberinde ekosistemi de etkiliyor. Örneğin, ormanın içerisinden bir yol açılıyor. Ormanın yapısı bozuluyor. Lakin tıpkı vakitte ormanın içerisine de giriliyor. Bu yalnızca Türkiye’de değil, Afrika’da da, Amazonlar’da da düşünülebilir. Bunun sonucunda bilhassa son periyotta Rusya-Ukrayna savaşından sonra barizleşen bir besin krizi de mevcut. Besin krizi başkalarıyla birleşerek, durumu düzgünce vahim hale getirdi” tabirlerini kullandı.
‘HEPSİNDE BİR HAYVAN İSMİ VAR’
Prof. Dr. Yardımcı, orman yangınları ve sel felaketlerinin tesirlerine de dikkat çekerek, “Örneğin ormanın yanması orada öbür bir yapının oluşmasıdır. Orman yanınca geride çalılar kalıyor ve buraya fareler geliyor. Fareler değişik hastalıkları taşıyorlar. Ormanların tahrip edilmesi sonucunda meydana gelen yapıya kemirgenler, fareler gelerek, değişik hastalıkların ortaya çıkmasına da neden olabiliyorlar.
Bu nedenle ‘tek sağlık’ sistemi; anlattığım biçimde merkeze insan, tabip, veteriner doktor koyarak başka meslek kümeleriyle birlikte bir sistem kurulması gerekiyor. Bu kavram üzerinden sistem kurulması gerekiyor. Covid-19 pandemisi, hatta daha evvelki hastalıkları da sayabiliriz; kuş gribi, influenza, domuz gribi hepsinde bir hayvan ismi lisana getiriyoruz.
Görülüyor ki bunlar yalnızca hastanede insan tabiplerinin çözebileceği bir durum değil. Münasebetiyle ‘tek sağlık’ konusunun kavramı çok geniş. Bununla ilgili veteriner doktorlarının çok fazla açıklamaları vardı. Bilhassa Covid-19 pandemisi ortaya çıkıktan sonra bu bahsin insan doktoru, hayvan tabibi yani veteriner doktor ile tıpkı vakitte etrafla ilgili olan ögelerin konusu olduğu ortaya çıktı” diye konuştu.
Prof. Dr. Yardımcı, ayrıca erken ihtar sistemlerinin kurularak, ormandaki riskli bölgelere insanların girmesinin engellenmesi ve yeme alışkanlıkları ile ilgili birtakım şeylerin değiştirilmesi gerektiğini kaydetti. (DHA)