Yeni yıla girerken 26 Aralık gününe kadar taban fiyat düğümü çözülürken, yapılan hesaplar birbirini kovalıyor.
“En büyük sorun Minimum Fiyat Tespit Komisyonu’nda minimum fiyatlı yok. Bu sistem değişmeli. Minimum fiyatlı maalesef temsil edilmiyor. Hükümet ne derse o oluyor.” diyen İYİ Parti İktisat ve Kalkınma Politikaları Başkanı ve Genel Başkan Yardımcısı Erhan Usta, patronlar ismine TİSK, personeller ismine TÜRK-İŞ ve ilgili bakandan oluşan 3’lü masanın çalışma dünyasını temsil etmekten uzak olduğunu vurguluyordu.
Komisyonda temsil edilmeyen DİSK, HAK-İŞ ve bağımsız sendika üyeleri günlerdir sokaklarda seslerini duyurmaya çalışıyor.
Çalışanların yüzde 60’dan fazlasının taban fiyat ve komşu fiyat aldığını söyleyen Usta “En büyük toplu mukavele imzalanıyor, emekçinin müeyyide gücü yok” eleştirisi yapıyor.
***
Dün İsmail Küçükkaya’nın “Yeni Bir Sabah” programında minimum fiyatla ilgili açıklamalar yapan Usta, YETERLİ Parti’nin 2025 yılı için minimum fiyatın 28 bin liraya yükselmesi teklifini yineliyor. Yıllık ortalama enflasyon oranı yüzde 60’ı baz alıyor.
Ana muhalefet partisi CHP’nin önerisi 30 bin liraydı.
İktidarın iktisatta sermayeden yana tavrı ile ortaya çıkardığı “yıkım tablosu” karşısında, dar gelirlerin tek umudu Ulusal Piyango’nun 150 liralık çeyrek biletine ortak girmek üzere duruyor.
***
Asgari fiyatın kişinin değil ailenin temel gereksinimleri dikkate alınarak belirlenmesi gereğine vurgu yapan Usta, iktisattaki bozulmanın kök nedenini ortaya koyuyor:
*Ekonomide 2018 sonrası altından kalkılamaz büyük bozulmalar yaşandı. 2021 Eylül ayından itibaren ‘Faiz sebep enflasyon sonuç. Nas var’ söylemi ekonomiyi yangın yerine çevrildi. Maliyetin yüzde 40-50 arttığı bir durumda TMO buğday fiyatını yüzde 12, arpa fiyatı yüzde 3.6 artırdı.
*Türkiye’de yüksek enflasyonun temel dinamiği minimum ücretmiş diye söylemek bilime ve akla alışılmamış. Minimum fiyat artırımı belirlenirken temel kriter enflasyon olmamalı. Minimum fiyatın düşük olmasının nedeni düzmece enflasyon rakamları… Minimum fiyat enflasyon oranına nazaran hesaplanmasın; ulusal gelir yüzde kaç arttıysa o kadar artsın. Çalışanlar ve patronlar için en adil olan hesaplama metodu bu olur.
***
TÜRK-İŞ’in 29 bin 583 lira olan taban fiyat teklifi, yüzde 45 olan 2024 yılı enflasyon ve 2025 için yüzde 20 refah hissesi ile birlikte toplam yüzde 74 artırıma karşılık geliyor.
2025 yılı için minimum fiyatı belirlemek üzere; birinci toplantısını 10 Aralık’ta yapan Minimum Fiyat Tespit Komitesi 3’üncü toplantısına giderken birinci teklif ve talep TÜRK-İŞ’ten gelmişti.
Komisyon 2025 yılı için hangi fiyatı belirleyecek?
Usta sayı vermiyor lakin “Maalesef düşük tutacaklar” yorumunu lisana getiriyor. Sefalet fiyatını son bir yıldır tüm minimum ücretliler deneyimledi.
2024 yılı başında belirlenen 17 bin 2 lira düzeyindeki taban fiyatın ortadan geçen müddette 11 bin lirasının enflasyona yenik düştüğü tabir edildi.
Asgari ücretlinin yaşayış maliyetine dikkat çeken DİSK’e bağlı Nakliyat –İş Eminönü Meydanı’nda toplanıp taban fiyatın 55 bin liradan az olmaması gerektiğini dillendirdi.
Yapısal ıslahatları gerçekleştirmeyen, kamu harcamalarını ve israfı kısmayan iktidarın taban fiyatı Almanya düzeyine (1600 Euro-59 bin 200TL) çıkarması Ulusal Piyango biletine amorti çıkmasından bile uzak bir ihtimal…
***
DİSK Genel Başkanı Arzu Çerkezoğlu, “Asgari fiyat artışında yoksulluk hududu bir kriter olarak dikkate alınmalı ve hanede iki çalışan olması varsayımından hareketle taban fiyat en az yoksulluk sonunun yarısı civarında olmalıdır” dedi.
TÜRK-İŞ araştırmasına nazaran kasım ayında yoksulluk sonu 66 bin 976 lira…
Bu data baz alındığında DİSK’in taban fiyat talebi yaklaşık 33 bin 500 lira olarak hesaplanıyor.
***
Ekonomiyi yakından izleyen Eski Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlarından Mahfi Eğilmez’in minimum fiyat teklifinin 25 bin lira olduğunu 16 Kasım tarihli yazımda okumuş olabilirsiniz.
Eğilmez sohbetimizde “Hangi datalarla fiyat önerisi getirildiği ortaya konulmalı” diyordu.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), yıllık enflasyonun kasım ayında yüzde 47.09 açıklamıştı. Tüketici fiyat endeksi (TÜFE), on iki aylık ortalamalara nazaran ise 60.45 olarak gerçekleşmişti.
17.002 TL olan taban fiyat, yeni yılda yüzde 47.9 oranında artırılırsa 25.145 TL civarına ulaşıyor. Bu sayı, Eğilmez’in teklifini yakınsıyor.
***
İktidar yanlısı iş dünyası örgütü MÜSİAD’ın Başkanı Mahmut Asmalı, “2024 yılı enflasyon tahmini ( yüzde 44) ile 2025 yılı enflasyon beklentisi (yüzde 21) ortasında bir oranda (yüzde 32.5) artırım yapılmasının uygun olacağını söz etti. Daha net bir sözle “Asgari fiyatta yüzde 25’in üzerinde artış hakikat değil” dedi.
Bu kelamın karşılığı 21 bin 252 lira…
Sözün bittiği yer!
***
Usta enflasyon artışını körükleyen 4 etkeni sıralıyor:
1-Kur Muhafazalı Mevduat Hesabı’ndan gelen 1 trilyon liradan fazla para girdi. 2- Kent hastaneleri-otoyollar-köprüleri kapsayan Kamu Özel İşbirliği projelerine ayrılan kaynak. Bu yıl 202 milyar lira müteahhitlere ödenecek. 3-Kamu bankalarına kredi pompalandı, büyük ziyanlar oluştu 4- KİT ziyanları.
İlgili bakanlara da ilettiği ayrıntıları aktarıyor:
“Bu 4 kalem, EYT ve sarsıntıdan gelen yükün toplamının 1.5 katı… KOİ projelerinde Milletlerarası Tahkime gidilmeli. Osman Gazi Köprüsü’nde 10 milyar dolar vurgun yapıldı.”
Dezenflasyon siyasetlerinde özgürlüklere, verimliliğe, israfa dikkat çen Usta “Ekonominin en büyük düşmanı güvensizlik ve belirsizliktir. Bu sürecin uzaması faizlerin düşmesini maniler. Yüksek faizin inebilmesi için yapısal ıslahat ajandası olmalı. Yüzde 85 enflasyon ortamında, yüzde 8 faizle kredi kullandırıldı. Bu krediler sadece KOBİ’lere gitmedi, büyük yandaş firmalar da aldı. Bunlar servet transferiydi. Mehmet Şimşek’in en büyük kusuru 3 yıl için getirdiği 4 trilyon liralık mali önlemi dar gelirliye yüklendi. Programın yüzde 85’i garibanın üzerine yıkıldı.” diyor.
***
Usta, taban fiyata yapılan yüksek oranlı artırımların enflasyonu azdırdığı savlarını çürüten bir karşılaştırma yapıyor:
*Enflasyon şirketlerin yüksek kar marjından kaynaklanıyor. En büyük şirketlerin bilançolarında fiyatların hissesi düşüyor.
*2015 yılında enflasyon 8.8 olmuş, taban fiyat yüzde 33 artmış. Seçimler nedeniyle yüksek artırım verilmiş. 2016 yılında enflasyon 8.5’e düştü, taban fiyatta gerçek olarak yüzde 24’lük artış olmasın rağmen…
*2018 yılında enflasyon yüzde 20.3, minimum fiyat artışı yüzde 26.1, buna karşın enflasyon 2019 yüzde 11.8’e düşüyor.
***
ABD Northeastern Üniversitesi İktisat Siyaseti ve Planlama kolundan kısım birincisi olarak master derecesi ile mezun olan Usta, 10 yıl mühlet ile çeşitli ünitelerinde misyon aldığı Kalkınma Bakanlığı’ndan 2015 yılında ayrıldığında Müsteşar Yardımcısıydı.
2015 -2019 yılları ortasında MHP Meclis Küme Lider Vekili, Mayıs 2024 itibariyle İYİ Parti İktisat ve Kalkınma Siyasetlerinden sorumlu Lider Yardımcı Usta, 2025 Çalışma Bakanlığı bütçesini görüşülürken TBMM Plan Bütçe Komisyonu’nda yaptığı konuşmada da, taban fiyat ve emeklilerin meselelerini çok net biçimde ortaya koydu:
“TÜİK İşgücü Maliyet İstatistiğine nazaran 2012 yılında ortalama fiyat, taban fiyatın 2.3 katı, 2022 yılında 1.6 katına düşmüş. İSO 500’teki şirketlerde ortalama fiyat taban fiyatın 2007’de 4 katıymış, 3 kata düşmüş. Ortalama fiyat ile taban fiyat ortasındaki makas daralıyor, nitelikli niteliksiz fark azalıyor.”
Euro cinsinden Türkiye’deki taban fiyattan daha düşük 11 ülke varken, bu sayının 4’e düştüğünü belirten Usta, taban fiyat liginin en altındaki ülkeler olarak Arnavutluk, Sırbistan, Bulgaristan, Karadağ’ı sıralıyor.
Üstelik bu ülkelerde taban fiyatla çalışan sayısı Türkiye üzere çalışanların büyük kısmını oluşturmuyor.
***
“2024 yılında EYT’nin maliyeti 300 milyar liradır.” diyen Usta, iktidar tarafından lisana getirilen EYT’nin bütçeye maliyetini üst çeken farklı rakamlara dikkat çekiyor:
*Çalışma Bakanlığı 592 milyar lira, Hazine ve Maliye Bakanlığı 724 milyar lira, Mustafa Elitaş 5 yılda 300 milyar dolar diyor. Alın teri akıtan, primlerini ödeyen EYT’liler günah keçisi yapılıyor.
*Emeklilere verilen seyyanen (maaşlara eşit oranda zam) maaş artışı kelamı tutulmalı. 2024 ile 2025 yılında emekli olacaklar ortasında yüzde 35’lik fark olacak. Nitelikli insanları emekli olmaya zorluyorsunuz.
Usta, Plan Bütçe Komisyonun’da Çalışma Bakanı Prof.Dr. Vedat Işıkhan’a dönüp “Siz Hazine Bakanı değilsiniz, çalışanın yanında durun” hatırlatması yapmıştı.
Cumhurbaşkanlığı kabinesinde ayrı-gayrı mı var? Hepsi tek ağız.