17. yüzyılda Galileo’nun teleskopla keşfettiği Güneş lekeleri, o devirde Güneş’in dönüşünü anlamamızı sağladı. Fakat, 1645-1715 yılları ortasında “Maunder minimumu” ismi verilen 70 yıllık bir periyotta bu lekeler büsbütün kayboldu ve akabinde gizemli bir halde yine görünmeye başladılar. Sonradan, bu lekelerin yaklaşık 11 yıllık döngülerle belirdiği ve kaybolduğu fark edildi. Bu döngüye “Güneş döngüsü” ismi verildi.
1859’da amatör astronom Richard Carrington, bir güneş lekesinin birdenbire parladığını fark etti. Bu “güneş patlaması” yalnızca birkaç dakika sürdü; fakat iki gün sonra Dünya’nın manyetik alanını etkileyen büyük bir fırtınaya yol açtı.
Bu olay, “Carrington Olayı” olarak tarihe geçti. O periyotta kullanılan telgraf sistemleri bu fırtınadan etkilenerek ya resen çalışmaya başladı ya da alev aldı. Bu olay, Güneş’in Dünya üzerindeki tesirinin birinci kere somut bir ispatı oldu.
20. yüzyılda Amerikan astrofizikçi George Ellery Hale, Güneş’in kimi bölgelerinin güçlü manyetik alanlara sahip olduğunu keşfetti. Hale’in araştırmaları, Güneş ile Dünya ortasındaki “güneş-dünya ilişkisi” olarak bilinen çağdaş teorinin temelini oluşturdu.
DEV GAZ BULUTLARI UZAYA SAVRULABİLİYOR
Güneş lekeleri, bu bağda değerli bir rol oynuyor zira manyetik güç depoluyorlar ve bu güç, hakikat şartlarda patlamalarla açığa çıkabiliyor. Bu patlamalar sonucunda, “koronal kütle atımı” ismi verilen dev gaz bulutları uzaya savrulabiliyor. Şayet bu gaz bulutlarından biri Dünya’ya yönelirse, manyetik fırtınalara ve auroralara neden olabiliyor.
Ancak bu olayların Dünya üzerindeki tesiri, gaz bulutunun manyetik istikameti ile Dünya’nın manyetik alanının ahengine bağlı. Şayet manyetik taraflar uyumlu değilse, Dünya’da sırf küçük bir basınç değişimi gözlemlenebiliyor.
Günümüzde, Güneş lekeleri sayısının beklenmedik formda artması nedeniyle önümüzdeki birkaç yıl boyunca büyük manyetik fırtınaların yaşanabileceği öngörülüyor. Bilhassa Mayıs 2024’te gözlenen fırtınalar, bu cins olayların ne kadar etkileyici ve tıpkı vakitte tehlikeli olabileceğini gösteriyor.
TEKNOLOJİK ALTYAPILAR ÜZERİNDE RİSK OLUŞTURABİLİR
Teknolojinin ağır kullanıldığı günümüzde, bu manyetik fırtınalar potansiyel olarak elektrik şebekeleri, uydular ve başka teknolojik altyapılar üzerinde risk oluşturabilir.
Güneş’in bu karanlık yüzü, hoşluk ve tehlikeyi bir ortada sunuyor. Güneş lekeleri ve patlamalar, Dünya’nın manyetik alanıyla etkileşime girerek, gökyüzünde büyüleyici auroralar oluştururken, çağdaş teknolojiler üzerinde de önemli tesirlere yol açabiliyor.
Bu gizemli kontağın sırlarını çözmek ise bilim insanları için hâlâ büyük bir merak konusu olmaya devam ediyor.