* Mehmet Altan
Basın tarihi trenini duraklattığım 2009 yılını tabanlı köşeli dolaşmaya devam ettim.
2009 farklı kısımlarda, farklı yerlerde farklı olayların olduğu bir yıl.
Örneğin 2009 yılında Berlin’deki Dünya Atletizm Şampiyonası vardı.
Jamaikalı atlet Usain Bolt, Berlin’de 100 metreden sonra 200 metrede de dünya rekoru kırarak altın madalya kazandı.
200 metre finalini 19.19 üzere fevkalade bir dereceyle bitirdi.
100 metre dünya rekorunu da 9.58’le kırmıştı…
Bolt, 200 metreyi saniyede 0,3 metre esen rüzgâra karşı koşmuştu.
Paris Olimpiyatlarını izlediğimiz bu yıl, o rekorun ne manaya geldiğini de daha âlâ anladık.
***
Sporda insanlık tarihinin en süper rekorlarından biri kırılırken
Afganistan’da da genel seçimler vardı…
Ancak Taliban korkusu nedeniyle katılım yüzde 40’da takılıp kaldı.
Hukuku canlı tutamayan devletlerin ve toplumların nereye gerçek seyahat yaptığını gösteren bir örnek.
***
2009 yılında şimdi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına “Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel müracaat hakkı” tanınmamıştı.
Devletin hukukî gadrine uğrayanlar Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin yolunu tutuyordu.
2009 yılında AİHM, Türkiye’den yapılan müracaatların 4’ünü karara bağladı.
Bunlardan biri de Nahide Opuz kararıydı.
AİHM, koca şiddetine karşı devletin Opuz’u gereğince koruyamadığını karara bağlamış ve Türkiye’yi mahkûm etmişti.
Bu karar kendi alanında bir birinciydi.
***
Biz, AYM’ye “Bireysel Başvuru” hakkını daha sonra kabul ettik.
Ancak geçtiğimiz cuma günü, anayasal düzenle birlikte AYM’ye Ferdi Müracaat hakkı da fiilen sona ermiş oldu.
AİHM muhtemelen bu hakkı kendi uhdesine geri alacak…Ya da bütün müracaatları AYM’yi ortadan çıkararak direkt kabul edecek.
Halbuki Dışişleri Bakanlığı Web Sayfasında, AİHM ve Kişisel Müracaat Hakkı’na analık yapan Avrupa Kurulu için hala şunlar yazıyor:
“Avrupa Kurulu (AK) 1949’da kurulmuştur. Avrupa İnsan Hakları Kontratı (AİHS) 1950’de imzaya açılmış, 1953’te yürürlüğe girmiştir. Taraf ülkelerin AİHS’ye ahengini denetlemek gayesiyle Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) oluşturulmuştur.
Türkiye AK’nın kurucu üyeleri ortasında sayılmaktadır.
AİHS’nin kontrol sürecine ferdi müracaat hakkını 1987’de ve AİHM’nin mecburî yargı yetkisini 1990’da kabul etmiştir.
Ülkemiz, ulusal seviyede yürütülen ıslahat çalışmalarında,
Anayasa Mahkemesi de AİHM kararlarının ulusal yargı sistemimiz tarafından temel alınmasını öngören bir karar kabul etmiştir.
Gerçekte AB’nin Kopenhag kriterleri olarak tanımlanan demokrasi ve insan hakları ölçütlerinin temeli de büyük ölçüde bu Mukavele kararları ve Mahkeme içtihadıdır.
Dolayısıyla, bu ölçütlere ahenk ile esasen AB’ye üyelik amacından kaynaklanan yükümlülükler de yerine getirilmiş olmaktadır.”
Anayasayı yok sayan bir zihniyet kelam konusu olunca bu metinler manasızlaşıyor elbette.
Yoksa Yargıtay sitesinde de “Yargıtay Etik Kuralları” var, bakın AYM ve AİHM Kararları için neler yazıyor.
***
Türkiye “geri vitesinin hududu olmayan” ülke…
16 Ağustos 2024 tarihi itibariyle TBMM çoğunluğunun Anayasayı, AYM’yi ve ferdi başvuruyu yok saydığı bir kaosun içine düştük…
Ne olup biteceğini de öngörmek pek mümkün değil.
Ancak öngörülebilecek şey, Bireysel Müracaat Hakkı’nın sonuna geldiğimizdir…
AİHM muhtemelen harekete geçer…
2009’a geri döneriz…
_______________________________________________________________
* P24’ten alınmıştır